CENSA
Korespondencja sztuk, o wzajemnych inspiracjach sztuk plastycznych oraz literatury, muzyki i filmu
Szkolenie dla nauczycieli szkół artystycznych organizowane przez Centrum Edukacji Nauczycieli Szkół Artystycznych
W piątek 2 grudnia 2016 roku w godzinach 11.00 – 16.30 w Muzeum Narodowym w Warszawie odbyło się szkolenie zatytułowane Korespondencja sztuk, o wzajemnych inspiracjach sztuk plastycznych oraz literatury, muzyki i filmu. Zajęcia prowadziły Urszula Król i Bożena Pysiewicz, historyczki sztuki z Działu Edukacji MNW.
Szkolenie łączyło elementy wykładowe i warsztatowe i odbywało się w galeriach Muzeum Narodowego w Warszawie przed oryginalnymi dziełami sztuki. Motywem przewodnim spotkania były zagadnienia korespondencji sztuki, wzajemnych inspiracji w obszarze sztuk plastycznych, literatury, muzyki i filmu.
Szkolenie rozpoczął wykład wprowadzający na temat środków i cech jakie wykorzystuje obraz i utwór literacki. Zasygnalizowane zostały dyskusje na temat współzawodnictwa sztuk, teorie wskazujące wyższość jednej z nich. Podczas wykładu omówione zostały również wybrane historie z literatury dawnej, które funkcjonują jako stałe motywy artystyczne, dzieła Dantego, Petrarki czy Szekspira to niewyczerpany zbiór historii stanowiących inspiracje dla malarzy różnych epok.
W dalszej części szkolenia w Galerii Sztuki Średniowiecznej omawialiśmy związki sztuki średniowiecznej z tekstami z apokryfów, żywotów świętych oraz kronik historycznych. Tryptyk z legendą świętego Stanisława z ok. 1520 stanowił punkt wyjścia do rozważań nad wykorzystaniem przez artystę kronik historycznych do budowania narracji w dziele, oraz przenikania się cech stylowych epoki średniowiecza i renesansu.
Dzieła przedstawiające sceny z życia świętej Marii Magdaleny i świętej Jadwigi Śląskiej omawialiśmy rozpatrując ich związki z tekstami legend oraz analizując sposoby przedstawiania świętych w malowidłach.
Następnym etapem spotkania było porównanie dwóch rzeźb – aktów: La cigale Konstantego Laszczki oraz Pocałunku Augusta Rodina. Uczestnicy zajęć otrzymali teksty literackie, które były inspiracją do powstania tych dzieł. Podzieleni na grupy, wcielili się w krytyków sztuki oceniających dzieła na paryskim Salonie. Opisywali je, porównywali z tekstami, wyrażali pozytywne lub negatywne opinie na ich temat.
W tej samej sali podjęliśmy również refleksję na temat różnorodnych symbolicznych znaczeń przedstawienia pocałunku, porównując rzeźbę Rodina z obrazem Jacka Malczewskiego Śmierć Ellenai.
Następnym zagadnieniem, które omówione zostało przed dziełem Henryka Siemiradzkiego Dirce chrześcijańska, było pytanie: na ile uprawomocnione są nasze skojarzenia literackie, które wiążą się z konkretnymi obrazami. Czy obraz Siemiradzkiego jest ilustracją do Qvo vadis Henryka Sienkiewicza? A może uważamy tak wyłącznie dzięki sile naszych przyzwyczajeń i lepszej znajomości powieści niż obrazu?
W Sali Matejkowskiej rozmawialiśmy o związkach malarstwa Jana Matejki z tekstami literackimi i przekazami historycznymi.
Recepcja obrazu Bitwa pod Grunwaldem pokazuje siłę oddziaływania tego obrazu, przedstawianie malarskie stopiło się wydarzeniem, gdy myślimy bitwa pod Grunwaldem widzimy obraz Matejki. Obraz ten wpłynął na opis bitwy również w powieści Henryka Sienkiewicza Krzyżacy. Pisarz zainspirowany obrazem stworzył niezwykle malarski opis wydarzenia. Uczestnicy warsztatów zostali zaproszeni do stworzenia „żywego obrazu” bitwy pod Grunwaldem, przyjęli pozy postaci z obrazu i głośno odczytali opis z powiesci Sienkiewicza. W ten sposób odtworzyliśmy XIX-wieczną zabawę towarzyską, polegającą na wcielaniu się w postaci historyczne z powieści i obrazów i odczytywanie oraz inscenizowanie wybranych scen.
Bardzo ważnym źródłem inspiracji dla artystów obok Biblii i utworów literackich była również mitologia.
Oglądając dzieło Marka Kijewskiego Królowa Midas szuka Bugsa wykonane w 1995 z klocków lego staraliśmy się odczytać jego związki z mitem o królu Midasie, powiązaniu sztuki z kulturą starożytną i masową, wykorzystywaniu materiałów kojarzonych ze światem konsumpcji. Dzieło to pokazuje reinterpretację mitologii, połączenie różnych porządków, nie wartościuje ale stawia pytania.
Kolejnym dziełem , które omówiliśmy w kontekście związków sztuki współczesnej z kulturą starożytną i tradycją ikonograficzną była praca Marii Bińskiej-Bereś Dwie Gracje komentują odejście trzeciej z 1990 roku. W tym dziele nawiązanie do mitologii podejmuje zagadnienie nieobecności, rozbicia tradycji przedstawienia Trzech Gracji. Jedna z nich odeszła. Dlaczego? Czy tylko na chwilę czy na zawsze? Pozostał po niej jedynie ślad stóp.
Na wystawie sztuki chińskiej Życie wśród piękna rozmawialiśmy o życiu uczonych urzędników (literati), dla których poza karierą urzędniczą równie ważna była działalność artystyczna. Literatii zajmowali się tworzeniem i kontemplacją sztuki, pisali wiersze, grali na cytrze, malowali obrazy i oddawali się sztuce kaligrafii. Wszystkie te dziedziny sztuki miały być wyrazem nastrojów i przekonań artysty. Zajmowanie się sztuką było dla literatii sposobem życia, formą ucieczki od codzienności, wyrazem emocji i sposobem na samodoskonalenie. Poznanie sztuki chińskiej, która fascynuje mistrzostwem warsztatu, egzotyką, bogactwem symboli daje możliwość zrozumienia jaką rolę odgrywała korespondencja sztuk również w Państwie Środka.