Wykłady Czwartkowe

24 kwietnia
W środku Ziemi. Dialogi o Jerozolimie w sztuce Wschodu i Zachodu / Aleksandra Sulikowska-Bełczowska

Wydarzenie organizowane w ramach programu towarzyszącego wystawie Drogi do Jerozolimy
Wykład będzie poświęcony Jerozolimie jako miastu, w którym spotykają się i prowadzą ze sobą dialog różne kultury i różne sposoby wyobrażania świata poprzez sztukę. Zobaczymy, jak spotkania te wpłynęły na ukształtowanie się i zmiany ikonografii Jerozolimy od czasów starożytnych, aż po współczesność. Prześledzimy proces tworzenia obrazu miasta, które jest postrzegane jako „pępek świata” i miejsce narodzin wielu tradycji, obecnych zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie.
dr hab. Aleksandra Sulikowska-Bełczowska, prof. UW – kuratorka Zbiorów Sztuki Wschodniochrześcijańskiej w MNW. Pracuje również w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się sztuką kręgu chrześcijaństwa wschodniego, w szczególności malarstwem ikonowym XV–XIX wieku.

15 maja
Pielgrzymka do Jerozolimy i Ziemi Świętej. Późnośredniowieczne tablice pasyjne / Antoni Ziemba

Wydarzenie organizowane w ramach programu towarzyszącego wystawie Drogi do Jerozolimy
Kompozycja panoram pasyjnych łączy dwie konwencje: z jednej strony imaginacyjny opis topografii, czerpiący ogólne wyobrażenie z literatury pielgrzymkowej i przewodników po Ziemi Świętej, z drugiej – chronologiczną narrację ewangeliczną, opartą na powszechnej tradycji ikonograficznej oraz na tekstach Pisma Świętego, apokryfów i legend. Ich ostatecznym celem jest mnemonika, zbudowanie „przestrzeni pamięci”, niekoniecznie realistycznej i stricte topograficznej, lecz takiej która pozwala zapamiętać wydarzenia poprzez ich rozlokowanie w wymyślonym terenie, scenerii i określonej sekwencji terytorialnej.
prof. Antoni Ziemba – historyk sztuki, profesor w Katedrze Historii Sztuki Dawnej Uniwersytetu Warszawskiego. Do 2019 roku kurator zbiorów Sztuki Średniowiecznej i Nowożytnego Malarstwa Europejskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie. Specjalizuje się m.in. w historii sztuki Europy Północnej XV–XVIII wieku.

22 maja
Potęga wizerunków / dr Grażyna Bastek

Wydarzenie organizowane w ramach programu towarzyszącego wystawie Autoportrety współorganizowanej wraz ze Stowarzyszaniem „Przyjaciele MNW”.
Autoportrety pełniły wiele funkcji i zazwyczaj nie służyły jedynie upamiętnieniu rysów artystów lub robiły to niejako przy okazji. Tak było w przypadku wielu autoportretów Rembrandta i własnych wizerunków Vincenta van Gogha. Obaj wykorzystywali swoją twarz do studiów różnorodnych form ekspresji lub poszukiwań efektów artystycznych. Autoportrety stanowiły też formę reklamy pracowni, umiejętności malarza i oferty warsztatu. Popisem Parmigianina był autoportret, który naśladował jego odbicie w wypukłym lustrze podarowanym papieżowi z nadzieją na zamówienia. Intrygujące jest również połączenie wizerunków własnych Albrechta Dürera i Caravaggia, wyznacza bowiem dwie skrajności w sztuce autoportretu. Jeden aspiruje na wzór Chrystusa do roli kreatora i zbawcy sztuki, drugi poprzez swoje dzieło prosi o przebaczenie. To ich dzieli, łączy natomiast wiara w sprawczość sztuki i potęgę wizerunku, które w intencji obu malarzy miałyby wpływać na sądy odbiorców, a nawet losy autorów.
Wejściówki dostępne od 20 maja.

dr Grażyna Bastek – historyczka sztuki i publicystka. Pracuje w Muzeum Narodowym w Warszawie, jest również wykładowczynią Instytutu Historii Sztuki i Podyplomowych Studiów Muzealniczych UW oraz Akademii Teatralnej w Warszawie. Autorka książek: Warsztaty weneckie w drugiej połowie XV i w XVI wieku. Bellini, Giorgione, Tycjan, Tintoretto (2010); Rozmowy obrazów, t. 1–2 (2020) oraz Ilustrownik. Przewodnik po sztuce malarskiej (2024). Zajmuje się popularyzacją historii sztuki, prowadzi stronę Galeria Osobliwości i podcast „Po co sztuka?".

5 czerwca
Muzułmańska Jerozolima – historia pewnego obiektu / Magdalena Pinker i Ada Kokot

Wydarzenie organizowane w ramach programu towarzyszącego wystawie Drogi do Jerozolimy
Zbudowana pod koniec VII wieku Kopuła na Skale to jeden z symboli muzułmańskiej Jerozolimy. Na wystawie „Drogi do Jerozolimy” prezentowane są płytki okładzinowe związane  z tym wyjątkowym meczetem. Mogły znaleźć się na wystawie dzięki skomplikowanej konserwacji, polegającej m.in. na odwróceniu skutków dawnej szkodliwej renowacji. Wykład przybliży historię tego niezwykłego obiektu oraz kulisy jego konserwacji.
dr Magdalena Pinker – kuratorka Zbiorów Sztuki Orientalnej MNW i adiunktka w Katedrze Arabistyki i Islamistyki Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka i współautorka wystaw poświęconych sztuce Azji. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się na sztuce islamu oraz proweniencji kolekcji azjatyckich.
Ada Kokot – konserwatorka zabytków, p.o. kierownik Pracowni Konserwacji Ceramiki, Szkła i Metalu MNW. Specjalizuje się w konserwacji ceramiki. Absolwentka University of Lincoln (UK) oraz UMK w Toruniu. Jej zainteresowania badawcze obejmują także ochronę zabytków architektury oraz dawne techniki rzemieślnicze.

12 czerwca
„Przeklęte miasto” – Jerozolima w powieści „Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa / Maria Poprzęcka

Wydarzenie organizowane w ramach programu towarzyszącego wystawie Drogi do Jerozolimy
Powieść Michaiła Bułhakowa wpisana została na listę stu „najważniejszych książek XX wieku”. Jej akcja toczy się naprzemiennie w dwóch miejscach i w dwóch epokach: w sowieckiej Moskwie lat 30. XX wieku i w Jerozolimie czasów Jezusa Chrystusa. Oba te  światy – przewrotnie realistyczna Moskwa i imaginacyjna, nieznana autorowi Jerozolima – okazują się podobnie stłamszone tyranią, strachem, donosicielstwem. Tylko miłość Mistrza i Małgorzaty i wiara, że „rękopisy nie płoną” przynoszą finalne pocieszenie i wiekuisty spokój.
prof. dr Maria Poprzęcka – historyk i krytyk sztuki, eseistka. Długoletnia dyrektor Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, obecnie profesor na Wydziale Artes Liberales UW. Jest autorką wielu książek, m.in.: Inne obrazy. Oko – widzenie – sztuka. Od Albertiego do Duchampa (2008); Impas. Opór, utrata, niemoc, sztuka (2019), Śmierć przed obrazem. O sztuce, starości i znikaniu (2025). Obecnie głównym przedmiotem jej zainteresowań jest sztuka współczesna, metodologie badań nad sztuką, otwieranie badań nad sztuką na różne obszary humanistyki.

26 czerwca
Diatyposis scenographica... Jerozolima unaoczniona Johanna Daniela Herza starszego / Marcin Romeyko-Hurko

Wydarzenie organizowane w ramach programu towarzyszącego wystawie Drogi do Jerozolimy
Wykład będzie poświęcony jednemu z najbardziej spektakularnych dzieł sztuki nie tylko w kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie i wśród dzieł prezentowanych na wystawie „Drogi do Jerozolimy”, lecz także w dziejach ikonografii świętego miasta. Analiza tajników kompozycji, źródeł i kontekstów powstania oraz historii ryciny Johanna Daniela Herza starszego będzie także okazją dla przyjrzenia się współczesnemu warsztatowi badawczemu historyka sztuki.
Marcin Romeyko-Hurko – historyk sztuki i muzealnik, kustosz w Gabinecie Rycin i Rysunków MNW, współkurator wystawy „Drogi do Jerozolimy”. Zajmuje się badaniami nad dawną grafiką europejską oraz grafiką popularną XIX wieku, m.in. recepcją artystyczną oraz społecznym i politycznym oddziaływaniem tego medium.