Wykłady czwartkowe - nagrania
2022
13 stycznia
Lucas Cranach starszy – artysta na tle epoki / Aleksandra Janiszewska-Cardone
Przełom XV i XVI wieku obfitował w burzliwe wydarzenia, a Lucas Cranach starszy był świadkiem wielu z nich. Pierwsze informacje o jego działalności artystycznej pochodzą z początku XVI wieku, kiedy przebywał w cesarskim Wiedniu. W niedługim czasie zadomowił się w Wittenberdze jako nadworny malarz elektora saskiego. Cranach przyjaźnił się z Marcinem Lutrem, którego działania wspierał. Choć często mówi się o nim jako o „malarzu reformacji”, artysta nie rezygnował z zamówień ze strony duchowieństwa katolickiego, w tym kardynała Albrechta Brandenburskiego. Podczas wykładu przyjrzymy się, jak wydarzenia polityczne i religijne wpływały na twórczość Lucasa Cranacha starszego i jego warsztatu.
20 stycznia
Las Hercyński i jego mieszkańcy. Geografia, zoologia i sztuka pierwszej połowy XVI wieku / Grażyna Jurkowlaniec
W szóstej księdze pamiętników O wojnie galijskiej Juliusz Cezar opisał Las Hercyński, zwracając szczególną uwagę na trzy gatunki zamieszkujących go zwierząt: byki „podobne z wyglądu do jeleni”, łosie i tury. W następnych wiekach fragment ten był wielokrotnie przywoływany zarówno przez komentatorów pism Cezara, jak i uczonych oraz encyklopedystów zainteresowanych geografią i przyrodą Europy. Precyzyjna lokalizacja Lasu Hercyńskiego, a także charakterystyka jego fauny – zwłaszcza identyfikacja istot wspomnianych przez Cezara – okazywały się jednak trudne i prowadziły do sprzecznych, a niekiedy komicznych rezultatów. Celem wykładu będzie próba odpowiedzi na pytanie, jaką rolę w rozwoju tych badań odegrali poeci i artyści początków XVI w.: Konrad Celtis, Albrecht Dürer i Lucas Cranach starszy.
27 stycznia
Z piasku powstałe. O szkle antycznym na przykładzie zabytków z MNW / Marcin Wagner
Szkło pojawiło się ok. 4500 lat temu. na terenie Mezopotamii. Ta „magiczna” czerwonawa ciecz, powstała z podgrzania krzemionki i popiołu roślinnego lub natronu, po wystudzeniu zmieniała się w ciało stałe, które nie tylko odbijało, ale także załamywało światło. Szkło początkowo wykorzystywano do produkcji małych naczyń kosmetycznych lub przedmiotów naśladujących te z kamieni półszlachetnych, jak lapis lazuli i turkusy. Dopiero w okresie hellenistyczno-rzymskim z masy szklanej wykonywane były różne formy naczyń, których używano nie tylko jako opakowań kosmetycznych, lecz także jako zastawy stołowej czy do transportu. Muzeum Narodowe w Warszawie może pochwalić się bogatą kolekcją naczyń, z których tylko niewielka część jest prezentowana w Galerii Sztuki Starożytnej.
3 lutego
Cranach i Dürer. Artystyczny pojedynek / Joanna Sikorska
Rywalizacja między artystami jest zapewne tak stara jak sama sztuka, a przykład dwóch słynnych malarzy starożytności – Zeuksisa i Parrazjosa – stał się popularnym toposem w epoce nowożytnej. Współzawodnictwo artystów zyskało szczególny wymiar w czasach renesansu, co przejawiało się nie tylko we wzajemnych inspiracjach czy nawiązywaniu do dokonań innych twórców, lecz także w dążeniu, by ich przewyższyć. Jako znakomity przykład takich relacji wskazać można „pojedynek” Lucasa Cranacha starszego i Albrechta Dürera – każdy z nich chętnie odnosił się do sztuki rywala.
10 lutego
O czym mówią średniowieczne rośliny? / Paweł Bień
Przyglądając się dziełom z Galerii Sztuki Średniowiecznej dostrzec możemy liczne wizerunki roślin. Analizując malarskie przykłady, zastanowimy się, co symbolizują dojrzewające pod stopami świętych poziomki, skąd bierze się liść palmowy i o czym informuje nas kwiat konwalii; a znając ten kontekst przejdziemy do analizy cranachowskiej "Madonny pod jodłami".
17 lutego
„Faras. Katedra w piaskach pustyni” / rozmowa o książce
Niepublikowane wcześniej, fenomenalne zdjęcia z wykopalisk, eseje wybitnych naukowców oraz kalendarium wydarzeń – to wszystko znajdziemy w najnowszej książce poświęconej odkryciu polskich archeologów w Faras. Wydawnictwo ukazało się pod redakcją naukową dr hab. Aleksandry Sulikowskiej-Bełczowskiej oraz profesora Stefana Jakobielskiego. W trakcie spotkania opowiedzą oni o swoich odkryciach w trakcie pracy nad książką i roli, jaką odegrało Faras w historii polskiej archeologii.
Rozmowę poprowadzi Katarzyna Kobylecka, dziennikarka Polskiego Radia zajmująca się popularyzacją archeologii.
24 lutego
Malowidła w podróży / prof. Stefan Jakobielski
W jaki sposób przewieziono ponad pięćdziesiąt malowideł z Sudanu do Warszawy? To jedno z pytań, które najczęściej słyszymy od odwiedzających Galerię Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego. W jubileusz 60-lecia odkrycia katedry w Faras o odpowiedź poprosiliśmy profesora Stefana Jakobielskiego, uczestnika słynnej misji wykopaliskowej, a także „kuriera”, który wraz z zabytkami wyruszył w podróż z Sudanu do Warszawy. Podczas wykładu poznamy także dzieje malowideł z faraskiej katedry, te najdawniejsze i te współczesne, bo przecież ta historia jest wciąż żywa. Porozmawiamy o ich twórcach, fundatorach i odkrywcach.
prof. Stefan Jakobielski – epigrafik, egiptolog i nubiolog. Uczestnik misji wykopaliskowej w Faras, wieloletni kierownik badań archeologicznych w Starej Dongoli. Pracownik Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych Polskiej Akademii Nauk.
3 marca
Bogurodzica. Patronka katedry w Faras / dr hab. Aleksandra Sulikowska-Bełczowska
Postacią najczęściej przedstawianą na malowidłach ściennych w faraskiej katedrze jest Matka Boska. Jej kult w Kościele wschodnim należał do kluczowych, wierni wierzyli, że jest ona Opiekunką i Protektorką ludu, zawsze dla niego litościwą. Uczestnicy wykładu będą mogli się zapoznać z wielością i różnorodnością wizerunków poświęconych Marii, a zachowanych w katedrze. Zadamy sobie pytanie o znaczenie tych przedstawień, a także, co mówią na temat religijności Nubijczyków, a wreszcie o szczególnym charakterze miejsca, z którego pochodzą.
dr hab. Aleksandra Sulikowska Bełczowska – kuratorka Zbiorów Sztuki Starożytnej i Wschodniochrześcijańskiej w MNW, zajmuje się malarstwem Kościoła wschodniego, w szczególności ikonografią, pracuje również w Instytucie Historii Sztuki UW.
10 marca
Profesor Kazimierz Michałowski / Ania Knapek
Profesor Michałowski często jest określany jako „polski Indiana Jones”. Z filmowym bohaterem łączą go niewątpliwie liczne przygody, kapelusz i lęk przed wężami. Jednak Profesor, w przeciwieństwie do filmowego bohatera, nie liczył na łut szczęścia. Gruntowna wiedza i dobre przygotowanie były podstawą jego warsztatu archeologicznego. Podczas spotkania wyruszymy tropem Michałowskiego do odległych zakątków świata, jak i do podwarszawskiej Podkowy Leśnej, gdzie mieszkał i gdzie przez wiele lat biło serce polskiej archeologii śródziemnomorskiej.
Ania Knapek – edukatorka, pełnomocniczka Dyrektora ds. dostępności MNW. Fascynatka Faras.
17 marca
Legendarne początki Wiecznego Miasta / Maciej Marciniak
Starożytny Rzym kojarzy nam się głównie z okresem jego największej chwały. Czasami panowania władców takich jak Oktawian August, Neron czy Trajan. Jednak historiami, które najczęściej odnajdziemy w sztuce, są te które wydarzyły się dużo wcześniej. W czasach gdy miasto dopiero się rodziło i rosło w siłę. Będą to wydarzenia z czasów mitycznej przeszłości. Okresu królestwa i Republiki. Historie i postawa bohaterów owych czasów stały się tematami najchętniej obrazowanymi przez artystów różnych epok. Opierając się na dziełach ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie jak i tych ze światowych kolekcji zgłębimy wybrane legendy sięgając do początków historii Wiecznego Miasta.
Maciej Marciniak – adiunkt w Dziale Edukacji MNW. Archeolog zajmujący się historią starożynego Rzymu. Uczestnik wielu misji archeologicznych m.in. w Bułgarii, Czarnogórze, Gruzji i Peru.
24 marca
Palmyra. Perła pustyni w badaniach polskich archeologów / Aleksandra Kubiak-Schneider
Palmyra, starożytne miasto położone na Pustyni Syryjskiej w połowie drogi między rzeką Eufrat na wschodzie i Morzem Śródziemnym na zachodzie jest jednym z flagowych stanowisk polskiej archeologii śródziemnomorskiej. Lata świetności miasta przypadają na okres od I wieku n.e. do połowy III wieku n.e., kiedy to wybudowano wspaniałe i okazałe budowle: świątynie bóstw (Bela, Baalszamina, Nabu, Allat), kolumnady, teatr, etc. Palmyra rozkwitła dzięki drogom handlowym i pośrednictwu w handlu dalekosiężnym, np. z Chinami, Indiami i Cesarstwem Rzymskim. Badania wykopaliskowe zainicjował w 1959 roku prof. Kazimierz Michałowski, kierownik Zbiorów Sztuki Starożytnej Muzeum Narodowego i profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Od tamtej pory badania terenowe trwały nieprzerwanie do 2011 roku kierowane przez Annę Sadurską, również związaną z MNW, a także przez prof. Michała Gawlikowskiego i jako ostatniego kierownika dr hab. Grzegorza Majcherka z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej. Muzeum Narodowe, jako jedno z dwóch w Polsce, może się pochwalić portretem grobowym Palmyrenki, jaki ma w swojej kolekcji.
Aleksandra Kubiak-Schneider - doktor w zakresie epigrafiki aramejskiej i historii religii, uczestniczka wykopalisk polskich w Palmyrze i francuskich w Dura Europos. Napisała książkę o dedykacjach wotywnych w Palmyrze (wydana w 2021 w wydawnictwie Brill), autorka wielu artykułów naukowych o Palmyrze, kurator zbiorów sztuki starożytnej w MNW.
31 marca
Archanioły i szarańcza. Dwadzieścia lat wykopalisk w Banganarti / prof. Bogdan Żurawski
Banganarti (w języku nubijskim „wyspa szarańczy”) było ufortyfikowaną osadą i miejscem pielgrzymkowym w dolinie środkowego Nilu. 10 lutego 2001 roku był najszczęśliwszym dniem pierwszego sezonu badań polskiej misji archeologicznej w tym miejscu – odsłonięto malowidło przestawiające króla nubijskiego w towarzystwie apostołów i Archanioła Rafała. W kolejnych latach w dwóch kościołach pod wezwaniem Archanioła Rafała odkryto na ścianach blisko sto malowideł i ponad tysiąc inskrypcji. W muzeum w Banganarti, obok najlepszych znalezisk, eksponowana jest jeszcze kolekcja latawców, przy pomocy których w pierwszych latach wykopalisk fotografowano wyspę szarańczy.
prof. Bogdan Żurawski – kierownik Zakładu Nubiologii Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN. W Sudanie pracuje od roku 1984. Obecnie kieruje polską misją archeologiczną w Banganarti i Selib. W roku 2004 odznaczony medalem im. prof. Williama Frenda przyznawanego corocznie przez Society of Antiquaries of London „w uznaniu wybitnego wkładu do badań nad archeologią wczesnego Kościoła”.
21 kwietnia
Kanon literatury XIX wieku w projektach Polskiej Szkoły Plakatu / Bożena Pysiewicz
Plakaty do inscenizacji teatralnych i adaptacji filmowych dramatów i powieści są subiektywnym, graficznym komentarzem. Dziady, Kordian, Nie-Boska Komedia, Lalka czy Wesele to utwory, które wielokrotnie interpretowane przez reżyserów oraz grafików stanowią źródło różnorodnych odczytań oraz plastycznych wyzwań.
W projektach wybitnych twórców związanych z Polską Szkołą Plakatu można odnaleźć liczne symbole, znaki i rozwiązania formalne wskazujące na nowe, oryginalne spojrzenie na utwory kanonu literatury polskiej XIX wieku.
Bożena Pysiewicz - historyk sztuki, edukatorka i kustosz w Muzeum Narodowym w Warszawie. Od 2022 roku kuratorka Muzeum Plakatu w Wilanowie, Oddziale MNW.
12 maja
Historia bielizny / Zuzanna Żubka-Chmielewska
Podczas wykładu przyjrzymy się jak na przestrzeni czasu ewoluowała i z czego wynikała forma bielizny. Z jednej strony ta część garderoby odgrywa czysto praktyczną rolę ogrzewając ciało i chroniąc wierzchnie warstwy ubrań przed przepoceniem. Równocześnie jednak może być rozpatrywania w kontekście ról społecznie przypisywanym płci, czego przykład stanowić mogą noszone przez kobiety gorsety.
Zuzanna Żubka-Chmielewska - historyk sztuki, kostiumolog i antropolog kulturowy, absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego i studiów doktoranckich w Instytucie Historii PAN. Wykładowca historii sztuki i historii ubioru w Viamoda Szkole Wyższej oraz w Warszawskiej Szkole Reklamy. Zajmuje się społecznym funkcjonowaniem stroju oraz adaptacją wzorców mody w ubiorze codziennym oraz historią mody w kontekście fotografii.
Lalka w modnej sukni. Opowieść o pracy nad miniaturową rekonstrukcją osiemnastowiecznej sukni w stylu francuskim (robe à la française) ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie / Elżbieta Dunin-Wąsowicz
Suknie à la française, modne zwłaszcza w okresie rokoka, aż do czasów rewolucji francuskiej uznawano za ceremonialny strój dworski. W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie przechowywana jest jedwabna suknia ze srebrnymi koronkami, w której generałowa Karwowska primo voto Rostkowska wystąpiła na koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 r. Na wykładzie po raz pierwszy będzie zaprezentowana rekonstrukcja tego zabytku, uszyta w skali 1:2 na lalkę modową, tzw. Pandorę, którą stworzył rzeźbiarz Wojciech Zasadni. Miniaturę sukni wykonał zespół rekonstruktorów pod opieką merytoryczną kustoszy Kolekcji Tkanin MNW. Prace trwały dwa lata (2016–2017); krój, konstrukcję, szycie oraz stelaż wykonała Elżbieta Dunin-Wąsowicz, malarską rekonstrukcję tkaniny – Anna Gnieciecka, rekonstrukcję srebrnych klockowych koronek na dwustu parach klocków – Ewa Szpila, a konserwację fragmentu osiemnastowiecznej koronki zdobiącej fartuszek sukni – Barbara Kowalska.
Elżbieta Dunin-Wąsowicz – absolwentka Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, archeolożka, rekonstruktorka. Autorka licznych rekonstrukcji ubiorów (od czternasto- po dwudziestowieczne), prowadzi wykłady i warsztaty poświęcone temu zagadnieniu oraz historii ubioru. Specjalista ds. rekonstrukcji historycznej w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
21 kwietnia
Kanon literatury XIX wieku w projektach Polskiej Szkoły Plakatu / Bożena Pysiewicz
Plakaty do inscenizacji teatralnych i adaptacji filmowych dramatów i powieści są subiektywnym, graficznym komentarzem. Dziady, Kordian, Nie-Boska Komedia, Lalka czy Wesele to utwory, które wielokrotnie interpretowane przez reżyserów oraz grafików stanowią źródło różnorodnych odczytań oraz plastycznych wyzwań.
W projektach wybitnych twórców związanych z Polską Szkołą Plakatu można odnaleźć liczne symbole, znaki i rozwiązania formalne wskazujące na nowe, oryginalne spojrzenie na utwory kanonu literatury polskiej XIX wieku.
Bożena Pysiewicz - historyk sztuki, edukatorka i kustosz w Muzeum Narodowym w Warszawie. Od 2022 roku kuratorka Muzeum Plakatu w Wilanowie, Oddziale MNW.
12 maja
Historia bielizny / Zuzanna Żubka-Chmielewska
Podczas wykładu przyjrzymy się jak na przestrzeni czasu ewoluowała i z czego wynikała forma bielizny. Z jednej strony ta część garderoby odgrywa czysto praktyczną rolę ogrzewając ciało i chroniąc wierzchnie warstwy ubrań przed przepoceniem. Równocześnie jednak może być rozpatrywania w kontekście ról społecznie przypisywanym płci, czego przykład stanowić mogą noszone przez kobiety gorsety.
Zuzanna Żubka-Chmielewska - historyk sztuki, kostiumolog i antropolog kulturowy, absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego i studiów doktoranckich w Instytucie Historii PAN. Wykładowca historii sztuki i historii ubioru w Viamoda Szkole Wyższej oraz w Warszawskiej Szkole Reklamy. Zajmuje się społecznym funkcjonowaniem stroju oraz adaptacją wzorców mody w ubiorze codziennym oraz historią mody w kontekście fotografii.
Lalka w modnej sukni. Opowieść o pracy nad miniaturową rekonstrukcją osiemnastowiecznej sukni w stylu francuskim (robe à la française) ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie / Elżbieta Dunin-Wąsowicz
Suknie à la française, modne zwłaszcza w okresie rokoka, aż do czasów rewolucji francuskiej uznawano za ceremonialny strój dworski. W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie przechowywana jest jedwabna suknia ze srebrnymi koronkami, w której generałowa Karwowska primo voto Rostkowska wystąpiła na koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 r. Na wykładzie po raz pierwszy będzie zaprezentowana rekonstrukcja tego zabytku, uszyta w skali 1:2 na lalkę modową, tzw. Pandorę, którą stworzył rzeźbiarz Wojciech Zasadni. Miniaturę sukni wykonał zespół rekonstruktorów pod opieką merytoryczną kustoszy Kolekcji Tkanin MNW. Prace trwały dwa lata (2016–2017); krój, konstrukcję, szycie oraz stelaż wykonała Elżbieta Dunin-Wąsowicz, malarską rekonstrukcję tkaniny – Anna Gnieciecka, rekonstrukcję srebrnych klockowych koronek na dwustu parach klocków – Ewa Szpila, a konserwację fragmentu osiemnastowiecznej koronki zdobiącej fartuszek sukni – Barbara Kowalska.
Elżbieta Dunin-Wąsowicz – absolwentka Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, archeolożka, rekonstruktorka. Autorka licznych rekonstrukcji ubiorów (od czternasto- po dwudziestowieczne), prowadzi wykłady i warsztaty poświęcone temu zagadnieniu oraz historii ubioru. Specjalista ds. rekonstrukcji historycznej w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
9 czerwca
Historia sztućców / dr Joanna Paprocka-Gajek
Znane nam powszechnie zestawy sztuców pojawiły się stosunkowo niedawno. Nóż, łyżka czy widelec weszły do użycia w różnych momentach w historii. Przykładowo, ten ostatni w Europie pojawił się dopiero w XI wieku, początkowo nie zyskując jednak popularności. Zmianom podlegała również forma sztućców i tak dopiero w 2 połowie XVII wieku wprowadzono znany nam zaokrąglony kształt noża stołowego. Podczas wykładu przeanalizujemy jak pojawianie się nowych produktów spożywczych, nawyków żywieniowych czy obyczajów wpływała na wyląd zastawy stołowej.
wejściówki dostępne od 7 czerwca
dr Joanna Paprocka-Gajek - Historyk sztuki, autorka rozprawy doktorskiej oraz tekstów poświęconych historii warszawskiego platernictwa w latach 1822-1939. Zainteresowania badawcze koncentruje wokół historii zastawy stołowej, obyczajowości oraz działalności kolekcjonerskiej rodu Potockich z Wilanowa. Redaktorka Naczelna "Studiów Wilanowskich".
14 lipca
Improwizacje Witkacego, czyli nowoczesna forma w nieustannym ruchu / prof. Tomasz Bocheński
Witkacy poddaje własną sztukę nieustannym sprawdzianom. Kieruje się obawą przed formami ostatecznie obumierającymi, to znaczy pozbawionymi organicznej energii. Nieustannie poddaje próbie własną teorię sztuki - teorię Czystej Formy, własną teorię „brudnej formy” - teorię powieści i regulamin Firmy portretowej oraz własne dokonania twórcze. Improwizuje na „standardach" przez siebie stworzonych, by sprawdzić, czy mają jeszcze twórczy potencjał. W rękopisach dramatów, powieści i tekstów filozoficznych, w rysunkach i portretach widać ślady Witkacowskich inwencji, czyli ślady improwizacji. Inwencję pojmuje artysta jako lekarstwo, które jest niezbędne nowoczesnej sztuce, jeśli obronić się ma przed skostnieniem. Skąd sam czerpię energię do twórczych wariacji? Z wizyjnych obrazów i doznań. Wierność wobec wizji zmusza Witkacego do nieustannego twórczego ruchu.
Zobacz nagranie wykładu
Tomasz Bocheński – literaturoznawca, eseista, krytyk literacki i teatralny. Profesor Uniwersytetu Łódzkiego, kierownik Zakładu Literatury Polskiej XX i XXI wieku tej uczelni. Pisze głównie o polskich dysydentach modernizmu: Witkacym, Schulzu, Gombrowiczu, Leśmianie, Mrożku, Myśliwskim. Interesuje się improwizacją w literaturze, humorem jako formą poznania, pisarstwem wolnym od natręctw myślowych i ćwiczeniami duchowymi współczesnych pisarzy. Opublikował m.in. Czarny humor w twórczości Witkacego, Gombrowicza, Schulza. Lata trzydzieste (2005); Witkacy i reszta świata (2010); Tango bez Edka. Eseje o literaturze współczesnej (2018) – nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia; Myśliwski–Bocheński. Rozmowy istotne (2021).
21 lipca
Dlaczego na obrazach Witkacego góry uśmiechają się? O "twarzowości" kompozycji w Czystej Formie / Paweł Polit
Kompozycje olejne i pastelowe Witkacego odpowiadające zasadom teorii Czystej Formy nawiązują najczęściej do konwencji malarstwa pejzażowego. Rozmieszczenie szczegółów w obrębie składających je form, nadających im określone napięcia kierunkowe, kojarzy je z przedstawieniami postaci w otoczeniu natury. W szczegóły te, np. oczy lub usta, wyposażone są niekiedy twory natury, np. masywy górskie, lub rośliny. Czy zabiegi te służą wyłącznie celom konstrukcyjnym? Wykład będzie próbą dostarczenia odpowiedzi na to pytanie posiłkującą się koncepcjami ontologicznymi Witkacego.
Wykład nie był rejestrowany
28 lipca
Historia lalki / Katarzyna Hodurek-Kiek
Lalki stanowią jeden z najpopularniejszych rodzajów dziecięcych zabawek. Ich historia sięga jeszcze starożytności i nie zawsze stanowiły wyłącznie rodzaj przedmiotu służącego zabawie. W Grecji, wychodzące za mąż dziewczęta składały swoje lalki w ofierze Artemidzie. Z kolei w XVII-wiecznych Niderlandach kosztowne lalki i domki dla nich wykonywane były dla dorosłych kobiet. Oprócz funkcjom jakie pełniły w różnych epokach lalki, przyjrzymy się też jak formy ch przedmiotów odzwierciedlały przemiany kobiecej mody, urody i ról społecznych.
Katarzyna Hodurek-Kiek – absolwentka m.in. Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach i Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie; kustosz i kierownik Działu Pracy Naukowej i Wystaw w Muzeum Zabawek i Zabawy w Kielcach.
1 września
Muzealna kampania wrześniowa / Karolina Zalewska
W momencie wybuchu II wojny światowej znaczna część dzieł sztuki ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie była już zabezpieczona. Mimo braku odpowiednich decyzji na poziomie władz państwowych, dyrektor Stanisław Lorentz już wiosną 1939 roku rozpoczął przygotowania do pakowania eksponatów. Nie było wówczas specjalnych schronów na muzealia, nie udało się także znaleźć tymczasowych składnic poza miastem, trzeba było poradzić sobie inaczej. Gdy na stolicę spadły pierwsze niemieckie bomby, piwnice gmachu przy Alejach Ujazdowskich wypełnione były setkami skrzyń, których zawartość była „cenniejsza niż złoto”.
Nagranie wykładu
Karolina Zalewska – absolwentka historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim, specjalizuje się w kwerendach archiwalnych i opracowaniach zabytków na potrzeby prac konserwatorskich. Specjalistka w dziedzinie organizacji wystaw i pozyskiwania funduszy unijnych, edukatorka w MNW.
8 września
Czasy końca permanentnego. Witkacy a sztuka w schyłkowym PRLu / Daniel Muzyczuk
Twórczość Stanisława Ignacego Witkiewicza odkrywana była etapami. W latach 70. XX wieku opublikowano po raz pierwszy dwa jego dzieła o niebagatelnym znaczeniu dla rewizji poglądów na temat twórczości Witkacego: 622 upadki Bunga oraz Niemyte dusze. Badania umożliwiły ożywioną recepcję pism artysty, a artyści debiutujący w późnych latach 70. i 80. XX wieku zobaczyli w nim twórcę ze wszech miar współczesnego. Jego katastrofizm dobrze rezonował w rzeczywistości schyłkowego socjalizmu. W czasie wykłady przyjrzymy się artystom z kręgu Kultury Zrzuty i Totartu oraz roli, którą w ich działaniach odgrywała spuścizna po Witkacym.
Daniel Muzyczuk – kierownik Działu Sztuki Nowoczesnej w Muzeum Sztuki w Łodzi. Autor i współautor projektów m. in.: Dźwięki elektrycznego ciała. Eksperymenty w sztuce i muzyce w Europie Wschodniej 1957–1984, Notatki z podziemia. Sztuka i muzyka alternatywna w Europie Wschodniej 1968–1994, Muzeum rytmu, „Through The Soundproof Curtain: The Polish Radio Experimental. Kurator pawilonu polskiego na 55. Biennale Sztuki w Wenecji. Zwycięzca (z Agnieszką Pinderą) konkursu im. Igora Zabla w 2011. Członek Grupy Budapeszt. Ocenie pracuje nad książką Twilight of the Magicians.
15 września
Witkacy – prekursor polskiej kontrkultury / Kamil Sipowicz
Rewolucja kontrkulturowa na przełomie lat 60. i 70. XX wieku miała swoje korzenie i punkty odniesienia w kulturze amerykańskiej. Podczas wykładu zaprezentowane zostaną najważniejsze postacie, do których się wówczas odwoływano. Zastanowimy się, na czym polegała specyfika i odmienność tego ruchu w Polsce oraz co sprawiło, że to Witkacy stał się prekursorem pokolenia polskich „freaków” i rewolucjonistów, którzy często rozpoczynali twórczość, inspirując się właśnie jego dziełami. Poznamy też rolę, którą odegrały w tym zjawisku teatry awangardowe: Cricot2 i Teatr Laboratorium.
dr Kamil Sipowicz – filozof, w latach 1975–2003 współpracował grupą Maanam, jako plastyk, autor tekstów i wydawca. Jest autorem książek oraz tomików poezji, publikuje w czasopismach o tematyce muzycznej oraz filozoficznej. Wydał m. in. Hipisi w PRL, Czy marihuana jest z konopi?, Encyklopedię Polskiej Psychodelii oraz biografię Olgi Jackowskiej Kora, Kora. A planety szaleją. Brał udział w happeningach w warszawskiej galerii Repassage. Zajmuje się rzeźbą, grafiką komputerową, malarstwem, prace wystawiał m.in. w Berlinie, Monachium, Warszawie, Krakowie, Bielsku-Białej oraz w Stanach Zjednoczonych.
22 września
Portrety Witkacego – po-twarz czy performatywność twarzy? / Anna Szyjkowska-Piotrowska
Performatywność twarzy jest formą, która wydarza się pomiędzy portretowanym a portretującym. W pewnym sensie nie należy do żadnego z nich, w innym sensie naraz przedstawia oboje – malarza i jego „obiekt”. Tożsamość zostaje wpisana we wspólny obszar wpływu i interakcji, spojrzeń aktualnych i antycypowanych. W jaki sposób spotkanie i konfrontacja tożsamości rozgrywa się w przypadku portretów Witkacego? Co możemy wyczytać z jego wizerunków kobiet? I gdzie jest Witkacy w portretach innych osób?
dr hab. Anna Szyjkowska-Piotrowska – filozofka kultury, teoretyczka sztuki, lingwistka. Abdolwentka Uniwersytetu Warszawskiego. Adiunkt w Pracowni Teorii i Eksperymentu Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina, współpracuje z Collegium Civitas. Autorka książek: Po-twarz. Przekraczanie widzialności w sztuce i filozofii (2015) i Dyrygując falom. Myślenie w wizualno-muzycznych awangardach (2019).
29 września
Lęk przed biocybernetyką w twórczości Witkacego / Przemysław Pawlak
Dostrzeżenie anagramu w zagadkowym motcie Bezimiennego dzieła stało się podstawą reinterpretacji pisarstwa Stanisława Ignacego Witkiewicza. Lęk przed biocybernetyką, manipulowaniem genami, stworzeniem hybrydy lub mutacji człowieka w warunkach laboratoryjnych – to możliwa przyczyna katastrofizmu, sięgająca korzeniami przerażających badań naukowych z początku XX wieku. Zaszyfrowana przestroga Witkacego to pomost między wizjami Hieronima Boscha i Tadeusza Micińskiego a dylematami współczesnych bioetyków.
dr Przemysław Pawlak – absolwent SGH w Warszawie. Jeden z fundatorów i prezes Instytutu Witkacego, członek Rady Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, wykładowca Studiów Podyplomowych Instytutu Sztuki PAN. Edytor, bibliograf (Bibliografia Stanisława Ignacego Witkiewicza, wol. 2: 1990–2019, 2020), autor tezy o biocybernetycznych źródłach katastrofizmu Witkacego. Biograf i redaktor pism ks. Henryka Kazimierowicza (Powiernik Witkacego, 2017; Ksiądz z nienapisanej sztuki Witkacego, 2021), współredaktor tomu zbiorowego Witkacy – Drapieżny umysł (2021), edytor Wspomnień Henryka Jasieńskiego. Pomysłodawca i zastępca redaktor naczelnej półrocznika „Witkacy!”.
13 października
Historia Polski w „Świecie Jutra” / Kacper Wysokiński
U progu II wojny światowej, w kwietniu 1939 roku, w Nowym Jorku otwarto wystawę światową pod hasłem „The World of Tomorrow”. Z tej okazji w Sali Honorowej pawilonu II Rzeczpospolitej zaprezentowano dzieła ilustrujące wybrane wydarzenia z historii państwa polskiego – siedem obrazów autorstwa malarzy z Bractwa Świętego Łukasza i cztery makaty projektu Mieczysława Szymańskiego. Jaką rolę miała odegrać historia na futurystycznej wystawie? Szukając odpowiedzi na to pytanie przyjrzymy się także innym eksponatom z pawilonu, który był tuż przed wybuchem II wojny światowej wizytówką Polski na arenie międzynarodowej.
Kacper Wysokiński – absolwent Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się sztuką nowoczesną w Polsce, szczególnie w okresie II Rzeczypospolitej. Należy do zespołu kuratorskiego Muzeum Historii Polski w Warszawie.
20 października
Kazimierz hr. Sobański / Maciej Widawski
Kolekcja Kazimierza hr. Sobańskiego była jedną z największych i najlepszych kolekcji monet polskich przełomu XIX i XX wieku. Kształtowana od początku lat 80. XIX wieku, liczyła około 9000 monet emitowanych od czasów Zygmunta I Starego (1506–1548) do połowy XIX wieku. Zbiór, kształtowany dzięki niezwykłej aktywności i nakładom właściciela, zawierał wiele egzemplarzy wysokiej klasy i rzadkości. Jako donacja testamentowa (1908) dla miasta Warszawy, stał się podwaliną kolekcji Gabinetu Monet i Medali Muzeum Narodowego w Warszawie.
Maciej Widawski – archeolog-numizmatyk, wieloletni pracownik Gabinetu Monet i Medali MNW, od 2005 r. kustosz i kierownik gabinetu numizmatycznego w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie. Autor i współautor artykułów z zakresu numizmatyki starożytnej, średniowiecznej i nowożytnej. Rzeczoznawca MKDNiS w specjalizacji archeologia-numizmatyka.
27 października
dr Władysław Semerau-Siemianowski / Tomasz Więcek
Zbiór 27 711 obiektów numizmatycznych dr Władysława Semerau-Siemianowskiego, był zasadniczą częścią kolekcji antycznej, przekazanej przez donatora do MNW w lipcu 1921 roku. Swoją kolekcję gromadził przez ponad czterdzieści lat w Imperium Osmańskim, gdzie pracował jako lekarz. Kolekcja Semerau-Siemianowskiego, jest podstawą najlepszego zbioru w Polsce i jednego z najlepszych w Europie Środkowej, gromadzącego monety starożytne, m.in.: greckie, rzymskie, perskie i bizantyńskie.
dr Tomasz Więcek – archeolog i numizmatyk. Adiunkt w Gabinecie Monet i Medali Muzeum Narodowego w Warszawie.
3 listopada
Repozytorium dziedzictwa światowego. Czyli skąd pochodzą nasze pieniądze / Andrzej Romanowski
Obecnie zbiory Gabinetu Monet i Medali Muzeum Narodowego w Warszawie są największą kolekcją numizmatyczną w Polsce i jedną z czołowych w Europie. O jej randze decyduje nie tylko liczba obiektów (ponad 250 000), ale przede wszystkim ich klasa i różnorodność. Zbiór Gabinetu podzielony jest na 12 podstawowych kolekcji, zgodnie z ich zawartością merytoryczną, a obiekty pochodzą z sześciu kontynentów. Rozpiętość chronologiczna obiektów obejmuje ponad 2500 lat historii cywilizacji. Taka rozpiętość geograficzna, chronologiczna i tematyczna zbioru nadaje kolekcji nie tylko narodowego charakteru, ale jest także repozytorium dziedzictwa światowego.
Andrzej Romanowski – archeolog i numizmatyk. Kustosz w Gabinecie Monet i Medali Muzeum Narodowego w Warszawie. Kurator wystawy „Rozważni i romantyczni. 100 lat Gabinetu Monet i Medali Muzeum Narodowego w Warszawie”.
10 listopada
Historia pieniądza / Raman Krytsuk
Pieniądz rozpala umysły wielu osób. Jest przedmiotem pożądania. Może dawać szczęście, ale bywa również przyczyną wielkiego cierpienia. Dziś ciężko jest nam sobie wyobrazić życie bez pieniędzy. Jednak kiedyś ludzie radzili sobie bez nich. Kiedy i gdzie narodziła się potrzeba używania uniwersalnego przedmiotu umożliwiającego wymianę dóbr i usług? Czy od razu przybrał on formę metalowych krążków? Ten wykład będzie poświęcony historii pieniądza.
Raman Krytsuk – adiunkt w Gabinecie Monet i Medali MNW. Absolwent Wydziału Historycznego Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego. Numizmatyk, zainteresowania naukowe - Monety Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego XVI-XVII w., fałszowanie monet, skarby z XVII wieku z terenu Białorusi, monety Mołdowy, Wołoszczyzny i Siedmiogrodu.
Wykład nie był rejestrowany
1 grudnia
Nad jezioro Tuusula i w lasy Karelii. Fińskie powroty z Paryża / prof. dr hab. Andrzej Pieńkos
Warszawski obraz Alberta Edelfelta Pod brzozami (Dzieci w lesie brzozowym nad fiordem Haiko) przywołuje zarówno paryski kontekst twórczości czołowych malarzy fińskich, jak jej rodzime źródła. Najwybitniejsi artyści: Akseli Gallen-Kalela, Eero Järnefelt, Pekka Halonen, powracając do ojczyzny, tworzyli własne domy i pracownie w lasach lub we wsiach. W ten sposób okazywali potrzebę nie tylko malowania ziemi fińskiej, ale i osiedlenia się w rodzimej krainie, jako świecie biegunowo odmiennym od paryskiego. Zachowane do dzisiaj ich pracownie są przykładami unikatowych miejsc tworzenia powstałych około roku 1900.
prof. dr hab. Andrzej Pieńkos – od czasu studiów na Uniwersytecie Warszawskim związany z tamtejszym Instytutem Historii Sztuki. Publikował książki m.in. o domach i pracowniach artystów w nowoczesnej kulturze europejskiej, realizmie jako specyficznym problemie sztuki XVIII i XIX wieku, przemianach sztuki pejzażowej. Sztuka nordycka jest, obok francuskiej i szwajcarskiej, jednym z głównych pól jego zainteresowań badawczych.
8 grudnia
Edvard Munch i ekspresyjna przestrzeń w sztuce Północy / dr Nils Ohlsen
Temat przedstawienia we wnętrzu, często obecny w sztuce Północy, należy również do najważniejszych wątków w twórczości Edvarda Mucha. W jego ujęciu wnętrze, zwłaszcza prywatnego mieszkania lub domu, przestaje być bezpiecznym schronieniem dla swoich mieszkańców (czy, tym bardziej, tłem dla idyllicznej sceny rodzinnej). To przestrzeń pełna dysonansów, groźna, przytłaczająca. Munch kreuje ją w taki sposób, żeby znaleźć wyraz dla skrywanych przeżyć jednostki. Choć nie jest jedynym nordyckim artystą swojego pokolenia, który szuka alternatywy dla sielankowych, harmonijnych scen, jako jedyny czyni to za pomocą tak ekspresyjnych środków. Poszukiwania Muncha są zbieżne z ówczesnymi tendencjami literaturze, teatrze i wreszcie w psychologii. Ekspresyjna przestrzeń, którą artysta wykreował w swoich obrazach około roku 1890, wywarła również silny wpływ na sztukę XX i XXI wieku.
Wykład w języku angielskim, tłumaczony na język polski tylko dla słuchaczy obecnych w Kinie MUZ
dr Nils Ohlsen, dyrektor Lillehammer Art Museum (od 2018), wcześniej związany z Muzeum Narodowym w Oslo i z Kunsthalle Emden. Jego rozległe zainteresowania naukowe obejmują historię sztuki, archeologię klasyczną, prehistorię oraz projektowanie komunikacji (communication design). Kształcił się w Berlinie i w Sztokholmie; jego praca doktorska była poświęcona tematowi wnętrza w sztuce północnej w latach 1880–1920. Jest kuratorem wielu udanych wystaw i autorem licznych publikacji na temat sztuki od epoki romantyzmu do współczesności. Jego najnowsza książka to Edvard Munch (Kolonia 2021).
15 grudnia
Architektura drewniana Skandynawii: innowacja na fundamencie tradycji / Jan Strumiłło
Kraje północy Europy mają bogate tradycje architektury drewnianej. Tysiącletnie kościoły masztowe, czerwone farmy Szwecji i Finlandii, norweskie białe miasteczka portowe, kolorowe domy na Islandii, są globalnie rozpoznawalnymi ikonami architektury. Obecnie w Skandynawii rodzi się nowy język architektury drewnianej, odpowiadający potrzebom dnia dzisiejszego i posługujący się nowoczesnymi technologiami. Wielokondygnacyjne budynki drewniane są już tam rzeczywistością, a niedługo mogą stać się tam widokiem powszechnym. Jednak, czy ten niezwykły, drewniany „renesans”, nie grozi ciągłości i bogactwu rzemieślniczych tradycji? Czy to „nowe drewno” to aby nie „nowy beton”?
Jan Strumiłło – architekt, absolwent Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej – w 2005 roku jego projekt dyplomowy Dobra/Drewniana zdobył nagrodę im. Małgorzaty Baczko i Piotra Zakrzewskiego. Absolwent Politechniki Federalnej w Zurychu. Stypendysta Oslo School of Architecture and Design. W 2013 rezydent w Akademie Schloss Solitude w Stuttgarcie. Praktykę zdobywał pracując m.in. dla JEMS w Warszawie. Pracował m.in. dla Baumschlager Eberle w Szwajcarii i Austrii. Autor książki „Ukryty modernizm. Warszawa według Christiana Kereza”.
2023
12 stycznia
Stanisław Przybyszewski i Edvard Munch – przyjaźń i inspiracje / prof. dr hab. Gabriela Matuszek-Stec
Podczas wykładu przedstawione zostaną związki Stanisława Przybyszewskiego i Edvarda Muncha, którzy przyjaźnili się w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku, w czasach berlińsko-skandynawskiego okresu twórczości „genialnego Polaka”. Przybyszewski był jednym z pierwszych interpretatorów, który rozpoznał w Munchu preekspresjonistę (nazywając jego sztukę „psychicznym naturalizmem”), promował jego twórczość i inspirował. Postać Muncha pojawia się w eseistyce i twórczości Przybyszewskiego, m.in. w poemacie Z cyklu Wigilii, w pierwszej części trylogii Homo sapiens – Na rozstaju oraz w powieści Krzyk, nawiązującej do jego malarstwa. Podczas wykładu przywołane zostaną interesujące fakty biograficzne, zaprezentowane zostaną interpretacje obrazów Muncha autorstwa Przybyszewskiego oraz pokazana obecność sztuki skandynawskiego artysty w twórczości berlińskiego „króla bohemy” i przywódcy polskiego modernizmu.
Gabriela Matuszek-Stec – profesor tytularny na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest założycielką pierwszej w Polsce Szkoły Pisarzy, działającej na UJ – Studiów Literacko-Artystycznych, którymi kierowała ponad ćwierć wieku. Przez dwie kadencje była prezeską Krakowskiego Oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Autorka ponad stu rozpraw i wielu książek, w tym poświęconych twórczości Stanisława Przybyszewskiego, wydawanych w Polsce i Niemczech. Pod jej redakcją naukową ukazuje się od 2022 roku jedenastotomowa krytyczna edycja dzieł literackich Przybyszewskiego. Odznaczona m.in. Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Medalem Zasłużony Kulturze „Gloria Artis”, Złotym Krzyżem Zasługi.
19 stycznia
Marie i Peder Severin Krøyer – zmysł piękna / Mette Bøgh Jensen
Marie Krøyer przez wiele lat była znana przede wszystkim z portretów i scen rodzajowych malowanych przez jej męża, jednego z najsłynniejszych duńskich artystów końca XIX wieku. Dopiero niedawno podjęto badania na temat jej własnej twórczości. Zachowane obrazy i szkice dowodzą, że była utalentowaną malarką.
Losy małżeństwa Krøyerów przedstawia się niekiedy jako opowieść o dwojgu artystach, z których tylko jedno osiągnęło sukces w świecie sztuki. Marie rzeczywiście przestała malować na początku lat 90. XIX wieku, a więc wkrótce po ślubie z Krøyerem (1899). Nie przestała jednak tworzyć: projektowała meble i tkaniny, zajmowała się wystrojem wnętrz (zwłaszcza w kolonii malarskiej w Skagen). Pracowała sama i wspólnie z mężem. Ich poszukiwania w dziedzinie sztuki użytkowej można interpretować w świetle założeń brytyjskiego ruchu Arts and Crafts.
wykład w języku angielskim
Nagranie wykładu
Mette Bøgh Jensen (Art Museums of Skagen), kuratorka wystaw prezentujących twórczość malarzy ze Skagen (m.in. Pedera Severina Krøyera i Marie Krøyer), autorka książek i artykułów poświęconych działającej tam w XIX wieku kolonii. Współkuratorka wystawy „An angel`s kiss. Sick girls in Nordic art” (The Hirschsprung Collection, and Art Museum of Skagen, 2021). Prowadzi badania nad artystyczną spuścizną Marie Krøyer – ich zwieńczeniem będzie wystawa planowana na 2023.
26 stycznia
Królestwo hygge. Od przepisów na szczęście do duńskich wartości kulturowych / dr hab. Włodzimierz Karol Pessel
Wykład dotyczyć będzie idei hygge, która po wielu latach służby jako regionalna metafora społeczna, stała się symbolem duńskiego stylu życia (nation branding), który ma sprzyjać wzrostowi poczucia szczęścia. Co sprzyja uproszczeniom, a nieraz nawet anegdotycznym reprezentacjom i praktykom. Zastanowimy się zatem, jakie za hygge kryją się treści, wartości i problemy kultury duńskiej, zarówno w perspektywie historyczno-kulturowej, jak współczesnych obiegów kulturowych.
dr hab. Włodzimierz Karol Pessel — kulturoznawca i skandynawista, badacz kultury miejskiej i urbanomarginaliów. Interesuje się socjologią morza, polityką morską i małymi portami. Kierownik międzywydziałowych Studiów Miejskich przy Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. Pracownik Zakładu Kultury Współczesnej w Instytucie Kultury Polskiej UW. Wykładowca Zakładu Skandynawistyki Uniwersytetu SWPS. Laureat Nagrody Klio I stopnia (edycja 2020) w kategorii monografia naukowa (za pracę Czerwono-biali i biało-czerwoni. Dania, Polska, Północ: problemy sąsiedztwa kulturowego). Odznaczony Odznaką „Zasłużony dla kultury polskiej”. Ostatnio zadebiutował jako tłumacz nowej biografii Astrid Lindgren. Aktualnie pracuje nad książką o przekopie Mierzei Wiślanej i przyszłości Elbląga.
2 lutego
Dlaczego jest tak wiele wielkich artystek w Ameryce Łacińskiej? / Alicja Głuszek
9 lutego
___
Sztuka islamu / Magdalena Pinker
Począwszy od VII wieku sztuka islamu rozwijała się na terenach od Półwyspu Iberyjskiego na zachodzie, aż po granice Chin na wschodzie. Rozpiętość geograficzna i zróżnicowanie etniczne sprawiły, że architektura i rękodzieło muzułmańskie charakteryzują się niezwykłą różnorodnością i bogactwem. Wykład będzie okazją do przyjrzenia się skarbom tej sztuki, od czasów najwcześniejszych, aż po okres współczesny.
Nagranie wykładu
9 marca
Paweł Bień – absolwent Kolegium Międzyobszarowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych i Społecznych (MISH) Uniwersytetów Wrocławskiego i Warszawskiego. Adiunkt w Dziale Edukacji MNW. Zajmuje się korespondencją sztuk plastycznych, muzyki i literatury w XIX i XX wieku.
16 marca
Dzieła w opałach / Ania Knapek
Spektakularne i zuchwałe. Kradzieże (słynnych) dzieł sztuki odbijają się szerokim echem mediach. Nie brakuje także filmów opartych na faktach lub opowiadających zmyślone historie o złodziejach, którzy z brawurą i finezją okradali najsłynniejsze muzea. Ofiarą prawdziwych złodziei padły między innymi „Mona Lisa” oraz „Krzyk” Edwarda Muncha. Najbardziej spektakularną kradzieżą ostatnich lat jest włamanie do skarbca Gruene Gewoelbe w Dreźnie. Podczas wykładu opowiemy o historii i okolicznościach najsłynniejszych kradzieży dzieł sztuki. Poznamy także motywy, którymi kierowali się złodzieje. I nie chodziło wyłącznie o pieniądze.
Ania Knapek - edukatorka związana z Muzeum Narodowym w Warszawie od 2006 roku. Pełnomocniczka Dyrektora MNW ds. dostępności. Autorka bloga jakdotknacsztuki.wordpress.com
23 marca
Digital fashion – dematerializacja ubioru i nowe narzędzie w kreowaniu tożsamości / Dorota Kuźniarska
Historia mody cyfrowej zaczyna się w latach 90-tych XX wieku, kiedy projektanci mody zaczęli eksperymentować z grafiką komputerową i narzędziami do edycji obrazów. W ostatnich latach moda cyfrowa rozwija się bardzo intensywnie, a do tworzenia projektów są wykorzystywane także inne technologie: rozszerzona (AR) czy wirtualna rzeczywistość (VR). Tkaniny drukowane w technologii 3D, hologramy i awatary w grach wideo to elementy mody cyfrowej. Porozmawiamy także o ponowoczesnych tożsamościach, cyfrowych idolach i influencerach.
Dorota Kuźniarska – artystka wizualna, projektantka mody i kostiumu. Wykładowczyni historii mediów, współczesnych zagadnień ubioru i kostiumu oraz asystentka w Pracowni Projektowania Ubioru na Uniwersytecie Artystycznym im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu. Prowadzi zajęcia z rysunku żurnalowego oraz Pracownię Ubioru Eksperymentalnego w Fashion School w Poznaniu. Należy do Międzynarodowej Organizacji Scenografów, Architektów i Techników Teatru OISTAT.
30 marca
Artystyczny kod Zmartwychwstania / Barbara Tichy
O Zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa opowiadają nie tylko rozdziały czterech Ewangelii, ale także liczne symbole przez stulecia wykorzystywane przez artystów na obrazach. Wśród nich: kogut, feniks, orzeł, liczba osiem, muszla ślimaka i wiele innych. Także liczne sceny ze Starego Testamentu są uznawane przez chrześcijan za zapowiedź Zmartwychwstania – można je również dostrzec na płótnach. Spróbujmy odczytać ten ikonograficzny kod.
Barbara Tichy – historyk sztuki, edukatorka, adiunkt w Dziale Edukacji Muzeum Narodowego w Warszawie, fascynuje się sztuką średniowieczną i ikonografią sztuki dawnej.
13 kwietnia
Oblicza rzymskiego portretu / Łukasz Sokołowski
Rzymski portret w formie rzeźbionego popiersia uważany jest za pierwszy w historii wizerunek realistyczny, a więc taki, za pomocą którego artysta starał się odzwierciedlić cechy fizyczne i temperament portretowanej osoby. Pojawił się po raz pierwszy w końcowym okresie Republiki w domach arystokracji rzymskiej jako forma pielęgnowania tradycji rodowej oraz wyraz kultu przodków. W okresie Cesarstwa portret zaczął być wykorzystywany w celach propagandowych przez cesarzy, ale stał się też niezwykle popularny w warstwach wyższych (arystokracja, ekwici) rzymskiego społeczeństwa. W różnych formach upowszechnił się w prowincjach Imperium Romanum, dokumentując specyfikę kulturową ich mieszkańców.
dr Łukasz Sokołowski - archeolog i etnolog, obecnie odbywa staż w Max-Planck Kunsthistorishes Institut Florenz (Instytut Historii Sztuki im. Maxa Plancka we Florencji).
20 kwietnia
Muzeum Wnętrz w pałacu Bielińskich w Otwocku Wielkim / Anna Feliks
W 2004 roku, czyli niemal 20 lat temu, w dawnym pałacu Bielińskich w Otwocku Wielkim ulokowano Muzeum Wnętrz, utworzone jako oddział Muzeum Narodowego w Warszawie. Pałac jest dawną siedzibą rodzinny Bielińskich, a jego obecny wygląd niewiele rożni się od pierwotnego z początku XVIII wieku. Budynek wraz z otaczającym go parkiem o gwieździstym układzie alei oraz folwarkiem z zabudowaniami gospodarczymi, stanowi jedną z niewielu tak dobrze zachowanych rezydencji magnackich na Mazowszu. Rezydencja tętniła życiem w XVIII wieku, odbywały się tu spotkania, uczty i polowania. W XIX wieku popadła w ruinę i życie jej mieszkańców przeniosło się na folwark. Odbudowana po wojnie służyła celom publicznym. Jej los doskonale odzwierciedla zmiany społeczne i polityczne, jakie następowały w naszym kraju na przestrzeni wieków. We wnętrzach zachowały się oryginalne XVIII wieczne dekoracje stiukowe oraz malowidła ścienne. Ekspozycja w pałacu pokazuje, jakie funkcje pełniły wnętrza. Prezentowany jest spory zbiór dawnych instrumentów muzycznych. Wszystkie obiekty pochodzą ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie.
Wykład zilustrują zdjęcia archiwalne i współczesne, w tym rodzinne z 1 połowy XX wieku, szerokie kadry z drona ukazujące rozległość i piękno obszaru parkowego. Na zakończenie przedstawiony zostanie stały kalendarz wydarzeń kulturalnych odbywający się w Muzeum.
dr Anna Feliks - kustosz dyplomowany, kurator Muzeum Wnętrz w Otwocku Wielkim, oddziału Muzeum Narodowego w Warszawie, muzealnik, autor tekstów naukowych i popularnonaukowych z zakresu m.in. historii sztuki, kolekcjonerstwa oraz meblarstwa, w tym plenerowych mebli, a w szczególności plecionych. Jednym z problemów badawczych, którymi zajmuje się są rezydencja w Otwocku Wielkim, Kazimierz Chodziński, rzeźbiarz i medalier i Dar Ignacego Jana Paderewskiego dla Muzeum Narodowego w Warszawie.
W ramach Muzeum Wnętrz działa, jako animator kultury, angażuje społeczność do współorganizacji wydarzeń kulturalnych mających na celu wydobywanie z niepamięci tradycji i obyczajów lokalnych oraz opieki nad zabytkami, zachęca do aktywnego uczestnictwa w kulturze wysokiej poprzez interaktywne i niesztampowe formy edukacji historycznej i kulturalnej.
27 kwietnia
Pokonując mur - twórczość Mariny Abramović / Emilia Maryniak
Sztuka Mariny Abramović nikogo nie pozostawia obojętnym. To prawdziwa ikona performance’u. Jedna z najbardziej znanych współczesnych artystek na świecie. Co decyduje o fenomenie tej niezwykłej postaci? Jak kształtowała się jej twórczość, z jakich pytań wynikały jej działania? Eksperymenty z ciałem i jego granicznymi możliwościami są głównym czynnikiem kształtującym sztukę Mariny Abramović. Warto przyjrzeć się jej z uwagą i otwartością.
Emilia Maryniak – artystka sztuk wizualnych i historyczka sztuki, absolwentka Chelsea College of Arts w Londynie oraz Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Interesuje się współczesną metodologią historii sztuki oraz wpływami nauki i filozofii na sztukę XX i XXI wieku.
11 maja
Zbiory Gabinetu Rycin i Rysunków. Historia niejednej kolekcji / Piotr P. Czyż
Zbiory Gabinetu Rycin i Rysunków ukształtowała historia wybitnych kolekcjonerów grafiki, którzy przekazali swe zbiory Muzeum Narodowemu w Warszawie w pierwszej połowie XX wieku. Choć kolekcja rycin i rysunków przewidziana była od początku istnienia Muzeum Sztuk Pięknych (protoplasty Muzeum Narodowego w Warszawie), to jej początek w rzeczywistości wiąże się z zapisami testamentowymi Cypriana Lachnickiego – dyrektora Muzeum i Leopolda Méyeta – cenionego znawcy epoki romantyzmu. W okresie międzywojennym zbiory graficzne rozrosły się m.in. o wyjątkową kolekcję rycin polskich, poloników oraz rysunków artystów polskich stworzoną przez Dominika Witke-Jeżewskiego. W obecnym już stuleciu do zbiorów zakupiona została cenna kolekcja rysunków i rycin utworzona przez Józefa Ignacego Kraszewskiego oraz prace artystów, takich jak Francisco Goya, Jan Piotr Norblin, Aleksander Gierymski czy Stanisław Wyspiański.
dr Piotr P. Czyż – historyk sztuki, absolwent Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, od 1996 roku pracuje w Gabinecie Rycin i Rysunków Muzeum Narodowego w Warszawie. Przedmiotem jego zainteresowań jest kolekcjonerstwo grafiki, ekslibrisów oraz matryc graficznych, a także grafika końca XIX i pierwszych dwóch dekad XX wieku w środowisku warszawskim. Autor artykułów i współautor wystaw poświęconych kolekcjonerom, propagatorom sztuk graficznych i artystom, m.in. Dominikowi Witke-Jeżewskiemu, Leopoldowi Méyetowi, Hieronimowi Wilderowi, Leonowi Wyczółkowskiemu i Ignacemu Łopieńskiemu.
25 maja
„Z ulicy, przedpokoju lub pierwszego lepszego salonu”. Skąd się wziął i dokąd poprowadził rzeźbę XIX-wieczny weryzm? / Agata Małodobry
Wśród rewolucji, które w ostatnich stuleciach zmieniały historię sztuki rzeźbiarskiej, często zapomina się o przełomie werystycznym. Pomiędzy figurą heroiczną, zakorzenioną w klasycznym antyku, a tym, co zaproponowali rzeźbiarze lat 70. i 80. XIX wieku była przepaść. Rzeźba tamtych lat zdumiewała krytyków i była odbierana raczej negatywnie, o czym świadczą głosy ówczesnych krytyków.
Wykład pozwoli prześledzić kształtowanie się naturalizmu w XIX-wiecznej rzeźbie, będzie przeglądem najważniejszych ośrodków tego nurtu, z odniesieniami do polskich przykładów, a także pokaże, jak tego rodzaju obrazowanie wpłynęło na rzeźbę współczesną.
Agata Małodobry – kustoszka w Muzeum Narodowym w Krakowie, zajmuje się rzeźbą nowoczesną i współczesną. Kuratorka wystaw, autorka publikacji o rzeźbie polskiej w kontekście międzynarodowym, popularyzatorka sztuki współczesnej.
1 czerwca
Od entuzjastek do sufrażystek. Drogi emancypacyjne kobiet w Polsce XIX i XX wieku / Dobrochna Kałwa
Rok 1918 przyniósł Europie koniec Wielkiej Wojny, Polsce niepodległość, a kobietom – prawa polityczne. Można by sądzić, że uzyskana wówczas równość obywatelska, potwierdzona w konstytucji marcowej, była wydarzeniem nieuniknionym. W rzeczywistości jednak droga do równości praw była długim marszem kobiet, które przez całe dekady pracowały i walczyły o dostęp do edukacji, rynku pracy i polityki. Działalnością na rzecz społeczeństwa, narodu i przyszłego niepodległego państwa udowadniały przygotowanie do roli świadomych i odpowiedzialnych obywatelek.
Podczas wykładu przedstawiona zostanie historia walki kobiet na rzecz równouprawnienia. Na tle ograniczeń prawnych, politycznych i społecznych omówione zostaną przyczyny i charakter zmian zachodzących na kolejnych etapach historii emancypacji kobiet, oraz przypomniane zostanie dziedzictwo polskich sufrażystek dla równouprawnienia kobiet w niepodległej Polsce.
dr hab. Dobrochna Kałwa – historyczka, od 2012 adiunkt na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 2000–2012 wykładała na Uniwersytecie Jagiellońskim, w 2010 gościnnie na Erfurt Universität. Naukowo zajmuje się kulturową historią kobiet i historią płci kulturowej, metodologią badań historycznych oraz historią mówioną. Członkini redakcji „Aspasia. The International Yearbook of Central, Eastern, and Southeastern European Women’s and Gender History”, Komisji Historii Kobiet Komitetu Nauk Historycznych PAN i Zarządu International Federation for Researchers in Women’s History.
15 czerwca
Pisarki, malarki, rzeźbiarki. Sytuacja artystek w Polsce XIX i początku XX wieku / Małgorzata Litwinowicz-Droździel
W XIX wieku rozpoczął się proces dążenia kobiet do uzyskania równouprawnienia w sferze publicznej, który obejmował także walkę o możliwość tworzenia i negocjowania swojej pozycji w świecie sztuki. Pomimo występowania podobnych przeszkód instytucjonalnych i obyczajowych, wynikających z patriarchalnego porządku, sytuacja artystek różniła się w zależności od wykonywanej przez nie profesji. Niemniej każda z nich zasługuje na oddzielną uwagę badawczą. Wykład przybliży wybrane postacie polskich pisarek, malarek i rzeźbiarek, których życiorysy i twórczość staną się pretekstem do podjęcia refleksji na temat emancypacyjnego potencjału kobiecych praktyk artystycznych w XIX wieku.
Wykład na Facebooku, cz. I
Wykład na Facebooku, cz. II
dr hab. Małgorzata Litwinowicz-Droździel – adiunkt w Zakładzie Historii Kultury Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, historyczka kultury polskiej XIX wieku, lituanistka, animatorka kultury. Zajmuje się problematyką polskiej nowoczesności, w szczególności kwestiami związanymi z przemianami medialnymi i wynalazczością. Kieruje pracami międzyzakładowego Zespołu Kultury XIX wieku.
22 czerwca
Działalność polskich rzeźbiarek XIX wieku w świetle ówczesnej krytyki artystycznej / Magdalena Kasa
Polskie rzeźbiarki tworzące w XIX wieku należały do pierwszego pokolenia kobiet zajmujących się sztuką zawodowo. Ich debiut na scenie artystycznej został entuzjastycznie przyjęty przez męską część krytyków, tymczasem ówczesne krytyczki zdawały się nie dostrzegać fenomenu kobiet uprawiających rzeźbę. Wykład przybliży sylwetki i twórczość owych rzeźbiarek z perspektywy zarówno męskiego, jak i kobiecego spojrzenia na sztukę.
dr Magdalena Kasa – historyczka sztuki, doktor nauk humanistycznych w dyscyplinie nauki o sztuce. Prowadzi badania nad sztuką i krytyką artystyczną końca XIX i pierwszej połowy XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem rzeźby. Kierowniczka Zbiorów Specjalnych Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.
29 czerwca
Imperialna wiedza i kolonialna władza: kulturalny aspekt wojny rosyjsko-ukraińskiej / Mykola Riabchuk
Dzisiejsza rosyjska agresja przeciw Ukrainie jest w dużym stopniu produktem tzw. wiedzy imperialnej, dzięki której gloryfikowane jest imperium, a deprecjonowane i zawłaszczane są kultury podporządkowanych narodów. Rozpowszechniona i zaakceptowana na całym świecie jako rzekomo „obiektywna” i „naukowa” spowodowała trwałe patrzenie na Rosję, Ukrainę i na cały region przez „rosyjskie okulary”. A kultura rosyjska? Dopiero teraz zaczynamy rozumieć, że ludobójcza wojna Putina jest także wojną Puszkina, Brodskiego, Bułhakowa, Tołstoja i Dostojewskiego. Kultura imperialna jest nie tylko częścią imperialnej wiedzy, ale też jej legitymizacją, wybielaniem i uszlachetnieniem. Jak ją zrewidować i zdekonstruować? Jak – i czy w ogóle jest to możliwe – oddzielić ją od toksycznej kryptofaszystowskiej wiedzy imperialnej? Do rozważenia tych zagadnień zaprasza słuchaczy dr Mykola Riabczuk, ukraiński pisarz i publicysta, profesor wizytujący Uniwersytetu Warszawskiego.
dr Mykola Riabchuk – pracownik naukowy Instytutu Badań Politycznych i Etnonarodowych Ukraińskiej Akademii Nauk oraz, obecnie, badacz wizytujący na Uniwersytecie Warszawskim. Jest autorem licznych książek naukowych i publicystycznych, w tym najnowszej, odznaczonej w kraju nagrodą narodową im. Tarasa Szewczenki, – “Czternasta od końca. Opowieści o współczesnej Ukrainie” (2022). Jest też laureatem nagrody POLKUL oraz medalu “Bene merito” Ministra Spraw Zagranicznych RP za działanie na rzecz dobrych stosunków polsko-ukraińskich.
6 lipca
Gorset – narzędzie prowokacji / Zuzanna Żubka-Chmielewska
Gorset to element ubioru nieodłącznie związany z dyskursem o kobiecości. Kształtował modną sylwetkę, eksponował piersi. Krępował ruchy, uwierał, a jednocześnie pozwalał utrzymać wyprostowaną figurę. Ukryty pod ubraniem i znajdujący się blisko ciała nabierał erotycznego charakteru. Noszony od dzieciństwa stawał się elementem wdrażania dziewczynek w sztywny system norm i zasad. Z czasem stał się symbolem opresji i jego zrzucenie miało być synonimem wolności. Czy faktycznie kobiety tak bardzo chciały się od niego uwolnić?
Na spotkaniu przyjrzymy się historii gorsetu, jego fasonom i funkcjom, a także obecności w malarstwie, literaturze, filmie i fotografii.
Zuzanna Żubka-Chmielewska – historyk sztuki, kostiumolog i antropolog kulturowy, absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego i studiów doktoranckich w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk. Wykładowca historii sztuki i historii ubioru, m.in. w Warszawskiej Szkole Reklamy. Zajmuje się społecznym funkcjonowaniem stroju oraz oraz historią mody w kontekście fotografii.
13 lipca
Arcydzieło propagandy, arcydzieło malarstwa, czyli fakty i mity o Bitwie pod Grunwaldem Jana Matejki / Aleksandra Kresowska
15 lipca 1410 – chyba każdy zna tę datę. Tego dnia dwie wielkie armie starły się na polach pod wsią Grunwald. W ostrych promieniach słońca rycerstwo ruszyło do walki, a pamięć o tym wydarzeniu jest żywa po dziś dzień. Ile jednak z tego, co wiemy zdarzyło się naprawdę? Ile dodali liczni sławni kronikarze, malarze, reżyserzy… A jeśli koloryzowali – w jakim celu? Podczas wykładu przyjrzymy się Bitwie pod Grunwaldem Jana Matejki oraz innym słynnym obrazom tego wydarzenia i wyznaczymy cienką linię pomiędzy faktem a naszą wizualną pamięcią.
Aleksandra Kresowska – historyczka sztuki, absolwentka Instytutu Historii Sztuki UW. Edukatorka muzealna, varsavianistka i przewodniczka po Warszawie. Od 2013 roku współpracuje z MNW.
20 lipca
Chagall. Apokalipsa i Ocalenie / Przemysław Głowacki
Na wykładzie skupimy się na losach Marca Chagalla w okresie II wojny światowej, prześledzimy jego dramatyczną ucieczkę z Europy do Stanów Zjednoczonych, a także zajmiemy się jego twórczością za Atlantykiem. W tym czasie nasilają się u niego tematy odnoszące się do tragedii bezpośrednio dotykającej Stary Kontynent. Holokaust szczególnie wstrząsnął artystą, który czuł się blisko związany ze swoimi żydowskimi korzeniami. Przyjrzymy się, jakie piętno odcisnęły te traumatyczne przeżycia na pracach artysty z ostatniego okresu jego twórczości. Wykład jest kontynuacją wcześniejszej prelekcji pt. „Chagall. Wojna i Rewolucja”, nagranej przy okazji pierwszej prezentacji rysunków artysty zakupionych do zbiorów MNW.
Przemysław Głowacki – historyk sztuki, który od wielu lat zajmuje się popularyzacją wiedzy o sztuce. Wiele lat pracował w Muzeum Narodowym w Warszawie, gdzie pełnił obowiązki zastępcy kierownika Działu Edukacji. Obecnie współpracuje z Zamkiem Królewskim w Warszawie i wieloma innymi instytucjami kultury. Jest wykładowcą Warszawskiej Szkoły Filmowej oraz Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Jego pasją jest zwiedzanie muzeów, prowadzi stronę poświęconą sztuce i wystawom www.artdone.pl.
27 lipca
Od koncepcji do realizacji. Jak powstawała wystawa „MNW kolekcjonuje. Zakupy z lat 2017–2022” / Zuzanna Łąpieś i Piotr Paweł Czyż
Wykład składający się z dwóch części ma na celu przybliżenie sposobu pracy nad wystawą, od koncepcji i scenariusza po realizację projektu. Przy powstawaniu wystawy niezwykle ważna jest współpraca nie tylko kuratora z projektantem, ale wielu zaangażowanych w nią osób, które na różnych etapach mają w niej swój udział. Efekty prezentujemy naszej publiczności.
Zuzanna Łąpieś – rysownik, projektantka produktu i grafiki użytkowej. Absolwentka Wydziału Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Od 2013 prowadzi Pracownię Technik Prezentacyjnych w Katedrze Podstaw Projektowania na macierzystej uczelni. Współpracowała m.in. z Muzeum Narodowym w Warszawie, Narodową Galerią Sztuki Zachęta, Narodowym Instytutem Architektury i Urbanistyki, Jednostką Wojskową GROM i Punch Punk Games.
dr Piotr P. Czyż – historyk sztuki, absolwent Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, od 1996 roku pracuje w Gabinecie Rycin i Rysunków Muzeum Narodowego w Warszawie. Przedmiotem jego zainteresowań jest kolekcjonerstwo grafiki, ekslibrisów oraz matryc, a także grafika końca XIX i pierwszych dwóch dekad XX wieku. Autor artykułów i współautor wystaw poświęconych kolekcjonerom, propagatorom sztuk graficznych i artystom, m.in. Dominikowi Witke-Jeżewskiemu, Leopoldowi Méyetowi, Hieronimowi Wilderowi, Leonowi Wyczółkowskiemu i Ignacemu Łopieńskiemu.