Kolekcja Sztuki Chińskiej

Zbiory Sztuki Orientalnej MNW szczycą się największą w Polsce kolekcją chińskiej sztuki dawnej, która obejmuje ponad 5000 zabytków, reprezentujących wiele aspektów chińskiego dziedzictwa kulturowego - tradycyjnej sztuki i rękodzieła. Na kolekcję składają się: malarstwo, kaligrafia, drzeworyty i estampaże, przedmioty z metalu, nefrytu, laki i szkła, rzeźba w drewnie, kości słoniowej, kamieniu a także tkaniny. Istotną i dominującą rolę w całym zbiorze odgrywają wyroby z ceramiki, a przede wszystkim z porcelany, która od XVIII w. stanowiła ciągły przedmiot europejskiej fascynacji.

 

Budowana przez lata kolekcja chińska opiera się głównie na darach i zakupach. Dar Leopolda Méyeta z 1915 r., który testamentem z 1911 r. zapisał Muzeum grupę kilku porcelanowych waz, zwykło się uważać za zaczątek kolekcji sztuki chińskiej. Dzięki hojności wielu miłośników sztuki Państwa Środka udało się w ciągu kolejnych dziesięcioleci stworzyć pokaźny, różnorodny zbiór.

 

Większość obiektów powstała w epoce Qing (1644–1911), ale w zbiorach znajdują się również unikatowe dzieła i przedmioty wywodzące się z epok wcześniejszych. Za najstarsze uznać należy przedmioty i figurki grobowe z okresu Walczących Królestw (479–221 p.n.e.) po epokę Song (960–1279). Wśród nich na uwagę zasługują dwie polichromowane figurki – wojownik z tarczą z Dynastii Północnej Qi (555–577) oraz dama dworu z epoki Tang (618–907), które trafiły do kolekcji w 2004 r.

 

Do najstarszych przykładów ceramiki zaliczają się dwie seladonowe czarki: podarowane w 1950 r. przez Romana Kutyłowskiego naczynie z Dynastii Południowej Song (1127–1279), dekorowane po zewnętrznej stronie czaszy kwiatem peonii oraz czarka z epoki Yuan (1271–1368) zdobiona w lustrze dwiema aplikowanymi rybkami, pochodząca z kolekcji Elżbiety Kawenoki-Minc i Bronisława Minca. Najcenniejszymi przykładami rzeźby w drewnie są: polichromowany posąg Guanyin z przedstawieniem Buddy i dwóch uczniów, pochodzący z epoki Yuan i złocona głowa bodhisattwy (fragment posągu) z Chin Zachodnich datowana na  XIII–XIV w.

 

Zbiory malarstwa obejmują około 200 malowideł i kaligrafii chińskich. Są to w przeważającej części zwoje malarskie pionowe, które stanowią podstawową tradycyjną formę prezentowania obrazów w Chinach. Do zbioru należy też kilka zwojów poziomych, obrazy małych form, obrazy na potrzeby europejskie oprawione (nierzadko wtórnie) w ramy lub albumy malarskie. Większość malowideł reprezentuje różnorakie szkoły malarskie epoki Qing i malarstwa 1. poł. XX w. Szczególnie liczną grupę stanowią przykłady dekoracyjnego malarstwa pejzażowego w stylu niebiesko-zielonym (qinglü) oraz powtórzenia i falsyfikaty – nawiązania do malarstwa epok Song, Yuan oraz Ming. Poza pejzażem, dość liczne są również przedstawienia figuralne oraz malarstwo religijne: buddyjskie i taoistyczne. Na uwagę zasługuje zbiór portretów – pełnopostaciowych przedstawień idealnych oraz portretów przodków. Najcenniejsze dzieła malarskie, znajdujące się w kolekcji pochodzą od Romana Kutyłowskiego. Wśród skromnej grupy dzieł kaligraficznych wyróżnia się „Fragment eseju o sztuce kaligrafii”, podwójna karta z albumu autorstwa cesarza Yongzhenga, (lata panowania 1723–1735).

 

Trzon zbiorów drzeworytu chińskiego stanowi dawna kolekcja wybitnego polskiego sinologa, profesora Witolda Jabłońskiego, przekazana Muzeum Narodowemu w 1962 r. przez jego żonę, profesor Antoninę Jabłońską. Prace drzeworytników ludowych, zbierane przez profesora Jabłońskiego głównie podczas jego podróży po Chinach w latach 30. XX w., obejmują przeszło 700 grafik: obrazków noworocznych, przedstawień nawiązujących do chińskiej literatury, arkuszy zhima, estampaży – papierowych odbitek z płaskorzeźbionych płyt kamiennych, ceramicznych lub cegieł, i in. z kilkunastu ośrodków usytuowanych od prowincji Sichuan i Shaanxi po Pekin i Tianjin. Ze względu na przekrojowy i całościowy charakter kolekcji oraz jej proweniencję, stanowi ona jeden z najciekawszych światowych zbiorów chińskiego drzeworytu ludowego.

 

Zbiorów grafiki dopełniają osiemnasto- i dziewiętnastowieczne chińskie wydania książkowe, w dużej części  pochodzące ze zbioru Jerzego Knothego.

 

Bogata kolekcja porcelany – zarówno monochromatycznej (o jednobarwnym kolorze szkliwa), biało-niebieskiej, dekorowanej podszkliwnie kobaltem, jak i barwnej, z ornamentem wykonanym naszkliwnie emaliami, często o silnie dekoracyjnym, eksportowym charakterze jest podstawą zbiorów chińskiego rzemiosła artystycznego. Wyroby pochodzą głównie z XVII–XIX w. Duży wpływ na jakość zespołu chińskiej porcelany miał dar Elżbiety Kawenoki-Minc i Bronisława Minca z 1995 r.

 

Ignacemu Janowi Paderewskiemu, kompozytorowi i mężowi stanu, zawdzięcza kolekcja przede wszystkim pokaźną grupę przepięknych metalowych naczyń zdobionych techniką emalii komórkowej (franc. cloisonné) i emalii malowanej, stojący na najwyższym europejskim poziomie. Na podstawie testamentowego zapisu z 1930 r., w 1951 r. do MNW trafił ciekawy i różnorodny zbiór chińskiego rzemiosła artystycznego, gromadzony przez Paderewskiego w jego szwajcarskiej posiadłości w Riond- Bosson, w tym wyroby z emalii. Obecnie stanowią one reprezentacyjną i łatwo rozpoznawalną część kolekcji chińskiej. Oprócz naczyń zdobionych emalią, na uwagę zasługuje też grupa różnorodnych kadzielnic czy innych wyrobów z brązu, ciekawe zabytki z porcelany, z kości, laki i kamienia, a także z barwionego matowego szkła grubościennego.

 

W kolekcji znajduje się także niemały zbiór chińskiej tkaniny z XIX i pocz. XX w. Są to stroje kobiece i męskie, akcesoria związane z ubiorem i życiem codziennym, piękne hafty i kesi  – rodzaj kilimów szpareczkowych, tapiserii oraz kilka przykładów emblematów urzędniczych, tzw. kwadratów mandaryńskich.

 

Ponadto, zbiór chiński tworzą wyroby z metalu: naczynia rytualne, wazy, dzwony, różnorakie przedstawienia figuralne, związane ze światem chińskich wierzeń i symboli (konfucjańskie, buddyjskie i taoistyczne), rzeźba w kamieniu  – w tym grupa pięknie wykonanych zapinek do pasa, obręczy oraz nefrytowe czarki. Występują też ciekawe przykłady rzeźby drewnianej czy innych wyrobów z tego materiału (również meble), a także rzeźba z kości słoniowej. Nie można również pominąć przedmiotów z laki, niezwykle charakterystycznych dla sztuki Azji Wschodniej – rzeźbionej laki monochromatycznej czerwonej i czarnej, inkrustowanej masą perłową.