Aktualna odsłona

Warszawa drugiej połowy XIX wieku jest utrwalona na fotografiach autorów, którzy podjęli zupełnie nowe, bardzo wymagające i niepewne zajęcie, jakim było trwałe zapisywanie widoków miasta na światłoczułych szklanych kliszach. Wielu z tych odważnych i zdolnych ludzi osiągnęło sukces w zawodzie fotografa, wśród nich jeden z pierwszych – Karol Beyer. W 1858 roku fotograf wspiął się na liczącą 58 metrów wysokości kopułę ewangelicko-augsburskiego kościoła Świętej Trójcy i z wąskich okienek latarni spoglądał na miasto przez obiektyw aparatu. Następnie na szklanych kliszach formatu około 24 na 32 cm (co określa wymiar skrzynki drewnianego aparatu) wykonał unikalny dokument w postaci dwunastu fotografii Warszawy. 
 

Komplet zdjęć stolicy Królestwa Polskiego z centralnego punktu w mieście pozostaje unikalnym źródłem do dziejów Warszawy i najcenniejszym zabytkiem fotograficznym tamtych lat. Na swych odbitkach Beyer w czytelny sposób zarejestrował stan zabudowy stolicy w końcu lat pięćdziesiątych XIX wieku. W kierunku południowym widok sięga ulicy Jerozolimskiej, wysadzanej włoskimi topolami, na zachód – przez ulicę Marszałkowską do placu Grzybowskiego oraz na Wolę z ulicą Leszno, na północ przez Senatorską do zabudowy Muranowa oraz Nowego i Starego Miasta. Wreszcie na wschód – przez Krakowskie Przedmieście, ulicę Tamka i Wisłę, aż po Pragę. W mieście znajdował się wówczas tylko jeden dworzec kolejowy – kolei warszawsko-wiedeńskiej, a dopiero za rok rozpoczęła się budowa pierwszego stałego mostu żelaznego na Wiśle. 
 

Z pracowni Karola Beyera, który ulokował swój zakład na pierwszym piętrze kamienicy stojącej u zbiegu Krakowskiego Przedmieścia i wąziutkiej wówczas ulicy Karowej, pochodzą także inne serie reporterskich zdjęć. Jedna z nich rejestruje podglądane z okna życie codzienne na pryncypalnym Krakowskim Przedmieściu i placu Saskim w pamiętnym roku 1861, w którym pokojowe manifestacje patriotyczne były krwawo tłumione przez carskie wojsko. Druga fotografia przypomina jak wyglądał fragment tzw. wąskiego Krakowskiego Przedmieścia i ukazuje wyburzanie kwartału zabytkowych kamienic dla poszerzenia tej ulicy na odcinku od Bednarskiej do Trębackiej. Efektem było powstanie w 1865 roku rozległego pustego placu, na którym najpierw urządzono skwer, a w 1898 roku odsłonięto pomnik Adama Mickiewicza. 
 

Drugim autorem, którego serię fotografii architektury Warszawy z końca XIX wieku prezentujemy na naszej wystawie, jest Maurycy Pusch. Zajmował się wcześniej sztuką litografii, po czym wybrał profesję fotografa i osiągnął artystyczny sukces w tej coraz bardziej popularnej dziedzinie. Pusch sportretował między innymi wybrane warszawskie gmachy, jak nieistniejącą dzisiaj siedzibę Giełdy Warszawskiej przy ulicy Królewskiej czy zabudowę Senatorskiej u wylotu Bielańskiej. Pozostałe odbitki fotograficzne ukazują sposoby utrwalania życia miasta przez innych wybitnych warszawskich mistrzów obiektywu, którzy na przełomie XIX i XX wieku uczestniczyli w ważnych wydarzeniach w stolicy i z wytrwałością portretowali zmieniające się wtedy oblicze Warszawy. Dzięki tym fotografiom można obserwować, jak miasto stopniowo się przeobrażało, aby w końcu wieku dysponować już dwoma mostami stałymi, czterema liniami kolejowymi, tramwajami konnymi i uruchomioną w 1908 roku linią tramwajów elektrycznych. 

 

Kuratorka wystawy

Danuta Jackiewicz

Więcej informacji w Cyfrowym MNW