Wykłady Czwartkowe
W każdy czwartek o godzinie 18.00 zapraszamy na wykłady w Kinie MUZ oraz ich transmisję na muzealnym Facebooku.
Tematy spotkań będą dotyczyły trwających w naszym Muzeum wystaw czasowych, zbiorów prezentowanych w naszych Galeriach stałych i tych przechowywanych w muzealnych magazynach, tak w Gmachu Głównym jak i odziałach, a także ogólnie wybranych zagadnień z historii sztuki i kultury.
Termin: czwartek, godz. 18.00
Czas trwania: około 75 minut
Miejsce: Kino MUZ, Gmach Główny MNW; transmisje na muzealnym profilu Facebook
Dla kogo: młodzież, dorośli i seniorzy
Zasady udziału: bezpłatne wejściówki do pobrania w kasie lub on-line od godz. 10.00 we wtorek poprzedzający wydarzenie, transmisja na Facebooku
Regulamin wydarzeń edukacyjnych i kulturalnych
HARMONOGRAM
1 września
Muzealna kampania wrześniowa / Karolina Zalewska
W momencie wybuchu II wojny światowej znaczna część dzieł sztuki ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie była już zabezpieczona. Mimo braku odpowiednich decyzji na poziomie władz państwowych, dyrektor Stanisław Lorentz już wiosną 1939 roku rozpoczął przygotowania do pakowania eksponatów. Nie było wówczas specjalnych schronów na muzealia, nie udało się także znaleźć tymczasowych składnic poza miastem, trzeba było poradzić sobie inaczej. Gdy na stolicę spadły pierwsze niemieckie bomby, piwnice gmachu przy Alejach Ujazdowskich wypełnione były setkami skrzyń, których zawartość była „cenniejsza niż złoto”.
Nagranie wykładu
Karolina Zalewska – absolwentka historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim, specjalizuje się w kwerendach archiwalnych i opracowaniach zabytków na potrzeby prac konserwatorskich. Specjalistka w dziedzinie organizacji wystaw i pozyskiwania funduszy unijnych, edukatorka w MNW.
8 września
Czasy końca permanentnego. Witkacy a sztuka w schyłkowym PRLu / Daniel Muzyczuk
Twórczość Stanisława Ignacego Witkiewicza odkrywana była etapami. W latach 70. XX wieku opublikowano po raz pierwszy dwa jego dzieła o niebagatelnym znaczeniu dla rewizji poglądów na temat twórczości Witkacego: 622 upadki Bunga oraz Niemyte dusze. Badania umożliwiły ożywioną recepcję pism artysty, a artyści debiutujący w późnych latach 70. i 80. XX wieku zobaczyli w nim twórcę ze wszech miar współczesnego. Jego katastrofizm dobrze rezonował w rzeczywistości schyłkowego socjalizmu. W czasie wykłady przyjrzymy się artystom z kręgu Kultury Zrzuty i Totartu oraz roli, którą w ich działaniach odgrywała spuścizna po Witkacym.
Daniel Muzyczuk – kierownik Działu Sztuki Nowoczesnej w Muzeum Sztuki w Łodzi. Autor i współautor projektów m. in.: Dźwięki elektrycznego ciała. Eksperymenty w sztuce i muzyce w Europie Wschodniej 1957–1984, Notatki z podziemia. Sztuka i muzyka alternatywna w Europie Wschodniej 1968–1994, Muzeum rytmu, „Through The Soundproof Curtain: The Polish Radio Experimental. Kurator pawilonu polskiego na 55. Biennale Sztuki w Wenecji. Zwycięzca (z Agnieszką Pinderą) konkursu im. Igora Zabla w 2011. Członek Grupy Budapeszt. Ocenie pracuje nad książką Twilight of the Magicians.
15 września
Witkacy – prekursor polskiej kontrkultury / Kamil Sipowicz
Rewolucja kontrkulturowa na przełomie lat 60. i 70. XX wieku miała swoje korzenie i punkty odniesienia w kulturze amerykańskiej. Podczas wykładu zaprezentowane zostaną najważniejsze postacie, do których się wówczas odwoływano. Zastanowimy się, na czym polegała specyfika i odmienność tego ruchu w Polsce oraz co sprawiło, że to Witkacy stał się prekursorem pokolenia polskich „freaków” i rewolucjonistów, którzy często rozpoczynali twórczość, inspirując się właśnie jego dziełami. Poznamy też rolę, którą odegrały w tym zjawisku teatry awangardowe: Cricot2 i Teatr Laboratorium.
dr Kamil Sipowicz – filozof, w latach 1975–2003 współpracował grupą Maanam, jako plastyk, autor tekstów i wydawca. Jest autorem książek oraz tomików poezji, publikuje w czasopismach o tematyce muzycznej oraz filozoficznej. Wydał m. in. Hipisi w PRL, Czy marihuana jest z konopi?, Encyklopedię Polskiej Psychodelii oraz biografię Olgi Jackowskiej Kora, Kora. A planety szaleją. Brał udział w happeningach w warszawskiej galerii Repassage. Zajmuje się rzeźbą, grafiką komputerową, malarstwem, prace wystawiał m.in. w Berlinie, Monachium, Warszawie, Krakowie, Bielsku-Białej oraz w Stanach Zjednoczonych.
22 września
Portrety Witkacego – po-twarz czy performatywność twarzy? / Anna Szyjkowska-Piotrowska
Performatywność twarzy jest formą, która wydarza się pomiędzy portretowanym a portretującym. W pewnym sensie nie należy do żadnego z nich, w innym sensie naraz przedstawia oboje – malarza i jego „obiekt”. Tożsamość zostaje wpisana we wspólny obszar wpływu i interakcji, spojrzeń aktualnych i antycypowanych. W jaki sposób spotkanie i konfrontacja tożsamości rozgrywa się w przypadku portretów Witkacego? Co możemy wyczytać z jego wizerunków kobiet? I gdzie jest Witkacy w portretach innych osób?
wejściówki od 20 września
dr hab. Anna Szyjkowska-Piotrowska – filozofka kultury, teoretyczka sztuki, lingwistka. Abdolwentka Uniwersytetu Warszawskiego. Adiunkt w Pracowni Teorii i Eksperymentu Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina, współpracuje z Collegium Civitas. Autorka książek: Po-twarz. Przekraczanie widzialności w sztuce i filozofii (2015) i Dyrygując falom. Myślenie w wizualno-muzycznych awangardach (2019).
29 września
Lęk przed biocybernetyką w twórczości Witkacego / Przemysław Pawlak
Dostrzeżenie anagramu w zagadkowym motcie Bezimiennego dzieła stało się podstawą reinterpretacji pisarstwa Stanisława Ignacego Witkiewicza. Lęk przed biocybernetyką, manipulowaniem genami, stworzeniem hybrydy lub mutacji człowieka w warunkach laboratoryjnych – to możliwa przyczyna katastrofizmu, sięgająca korzeniami przerażających badań naukowych z początku XX wieku. Zaszyfrowana przestroga Witkacego to pomost między wizjami Hieronima Boscha i Tadeusza Micińskiego a dylematami współczesnych bioetyków.
wejściówki od 27 września
dr Przemysław Pawlak – absolwent SGH w Warszawie. Jeden z fundatorów i prezes Instytutu Witkacego, członek Rady Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, wykładowca Studiów Podyplomowych Instytutu Sztuki PAN. Edytor, bibliograf (Bibliografia Stanisława Ignacego Witkiewicza, wol. 2: 1990–2019, 2020), autor tezy o biocybernetycznych źródłach katastrofizmu Witkacego. Biograf i redaktor pism ks. Henryka Kazimierowicza (Powiernik Witkacego, 2017; Ksiądz z nienapisanej sztuki Witkacego, 2021), współredaktor tomu zbiorowego Witkacy – Drapieżny umysł (2021), edytor Wspomnień Henryka Jasieńskiego. Pomysłodawca i zastępca redaktor naczelnej półrocznika „Witkacy!”.
6 października
Witkacego „Czysta Cielskość” / Zofia Machnicka
Do odczytywania artystycznej spuścizny Witkacego było i jest stosowanych wiele kluczy. Odnaleziony przez Bohdana Michalskiego traktat filozoficzny Witkiewicza, opublikowany po raz pierwszy w 2002 roku, ukierunkowuje interpretację, osadzając jego twórczość w kontekście jednego z najbardziej aktualnych zagadnień współczesnej humanistyki – problemu cielesności. Jeśli spojrzymy przez ten pryzmat na twórczość Witkacego, okaże się, że ciało i cielesność są jednym z tematów uobecniających się w całej twórczości Witkiewicza, począwszy od „cielskich” kompozycji astronomicznych, poprzez słynne prace formistyczne, aż po rysunki z lat trzydziestych. Wykład dotyczyć będzie wizualizacji psychocielesnego podmiotu według koncepcji ontologicznych Witkiewicza.
wejściówki od 4 października
dr Zofia Machnicka – kuratorka i menadżerka kultury, kuratorka Zbiorów Sztuki Nowoczesnej w Muzeum Narodowym w Warszawie. Współkuratorka wystawy „Witkacy. Sejsmograf epoki przyspieszenia”. Autorka i współautorka wystaw m.in. w warszawskiej Zachęcie, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Musée des Beaux-Arts w Tourcoing we Francji, Palais des Beaux-Arts w Brukseli. Zajmuje się przede wszystkim reinterpretacją historycznej awangardy oraz sztuką kobiet. W latach 2006–2008 kierowała produkcją polskich projektów na Biennale w Wenecji. Od 2009 do 2014 roku pełniła funkcję zastępcy dyrektora Instytutu Polskiego w Brukseli.
13 października
Historia Polski w „Świecie Jutra” / Kacper Wysokiński
U progu II wojny światowej, w kwietniu 1939 roku, w Nowym Jorku otwarto wystawę światową pod hasłem „The World of Tomorrow”. Z tej okazji w Sali Honorowej pawilonu II Rzeczpospolitej zaprezentowano dzieła ilustrujące wybrane wydarzenia z historii państwa polskiego – siedem obrazów autorstwa malarzy z Bractwa Świętego Łukasza i cztery makaty projektu Mieczysława Szymańskiego. Jaką rolę miała odegrać historia na futurystycznej wystawie? Szukając odpowiedzi na to pytanie przyjrzymy się także innym eksponatom z pawilonu, który był tuż przed wybuchem II wojny światowej wizytówką Polski na arenie międzynarodowej.
wejściówki od 11 października
Kacper Wysokiński – absolwent Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się sztuką nowoczesną w Polsce, szczególnie w okresie II Rzeczypospolitej. Należy do zespołu kuratorskiego Muzeum Historii Polski w Warszawie.
20 października
Kazimierz hr. Sobański / Maciej Widawski
Kolekcja Kazimierza hr. Sobańskiego była jedną z największych i najlepszych kolekcji monet polskich przełomu XIX i XX wieku. Kształtowana od początku lat 80. XIX wieku, liczyła około 9000 monet emitowanych od czasów Zygmunta I Starego (1506–1548) do połowy XIX wieku. Zbiór, kształtowany dzięki niezwykłej aktywności i nakładom właściciela, zawierał wiele egzemplarzy wysokiej klasy i rzadkości. Jako donacja testamentowa (1908) dla miasta Warszawy, stał się podwaliną kolekcji Gabinetu Monet i Medali Muzeum Narodowego w Warszawie.
wejściówki dostępne od 18 października
Maciej Widawski – archeolog-numizmatyk, wieloletni pracownik Gabinetu Monet i Medali MNW, od 2005 r. kustosz i kierownik gabinetu numizmatycznego w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie. Autor i współautor artykułów z zakresu numizmatyki starożytnej, średniowiecznej i nowożytnej. Rzeczoznawca MKDNiS w specjalizacji archeologia-numizmatyka.
27 października
dr Władysław Semerau-Siemianowski / Tomasz Więcek
Zbiór 27 711 obiektów numizmatycznych dr Władysława Semerau-Siemianowskiego, był zasadniczą częścią kolekcji antycznej, przekazanej przez donatora do MNW w lipcu 1921 roku. Swoją kolekcję gromadził przez ponad czterdzieści lat w Imperium Osmańskim, gdzie pracował jako lekarz. Kolekcja Semerau-Siemianowskiego, jest podstawą najlepszego zbioru w Polsce i jednego z najlepszych w Europie Środkowej, gromadzącego monety starożytne, m.in.: greckie, rzymskie, perskie i bizantyńskie.
wejściówki dostępne od 25 października
dr Tomasz Więcek – archeolog i numizmatyk. Adiunkt w Gabinecie Monet i Medali Muzeum Narodowego w Warszawie.
3 listopada
Repozytorium dziedzictwa światowego / Andrzej Romanowski
Obecnie zbiory Gabinetu Monet i Medali Muzeum Narodowego w Warszawie są największą kolekcją numizmatyczną w Polsce i jedną z czołowych w Europie. O jej randze decyduje nie tylko liczba obiektów (ponad 250 000), ale przede wszystkim ich klasa i różnorodność. Zbiór Gabinetu podzielony jest na 12 podstawowych kolekcji, zgodnie z ich zawartością merytoryczną, a obiekty pochodzą z sześciu kontynentów. Rozpiętość chronologiczna obiektów obejmuje ponad 2500 lat historii cywilizacji. Taka rozpiętość geograficzna, chronologiczna i tematyczna zbioru nadaje kolekcji nie tylko narodowego charakteru, ale jest także repozytorium dziedzictwa światowego.
Andrzej Romanowski – archeolog i numizmatyk. Kustosz w Gabinecie Monet i Medali Muzeum Narodowego w Warszawie. Kurator wystawy „Rozważni i romantyczni. 100 lat Gabinetu Monet i Medali Muzeum Narodowego w Warszawie”.
MINIONE WYDARZENIA
13 stycznia
Lucas Cranach starszy – artysta na tle epoki / Aleksandra Janiszewska-Cardone
Przełom XV i XVI wieku obfitował w burzliwe wydarzenia, a Lucas Cranach starszy był świadkiem wielu z nich. Pierwsze informacje o jego działalności artystycznej pochodzą z początku XVI wieku, kiedy przebywał w cesarskim Wiedniu. W niedługim czasie zadomowił się w Wittenberdze jako nadworny malarz elektora saskiego. Cranach przyjaźnił się z Marcinem Lutrem, którego działania wspierał. Choć często mówi się o nim jako o „malarzu reformacji”, artysta nie rezygnował z zamówień ze strony duchowieństwa katolickiego, w tym kardynała Albrechta Brandenburskiego. Podczas wykładu przyjrzymy się, jak wydarzenia polityczne i religijne wpływały na twórczość Lucasa Cranacha starszego i jego warsztatu.
20 stycznia
Las Hercyński i jego mieszkańcy. Geografia, zoologia i sztuka pierwszej połowy XVI wieku / Grażyna Jurkowlaniec
W szóstej księdze pamiętników O wojnie galijskiej Juliusz Cezar opisał Las Hercyński, zwracając szczególną uwagę na trzy gatunki zamieszkujących go zwierząt: byki „podobne z wyglądu do jeleni”, łosie i tury. W następnych wiekach fragment ten był wielokrotnie przywoływany zarówno przez komentatorów pism Cezara, jak i uczonych oraz encyklopedystów zainteresowanych geografią i przyrodą Europy. Precyzyjna lokalizacja Lasu Hercyńskiego, a także charakterystyka jego fauny – zwłaszcza identyfikacja istot wspomnianych przez Cezara – okazywały się jednak trudne i prowadziły do sprzecznych, a niekiedy komicznych rezultatów. Celem wykładu będzie próba odpowiedzi na pytanie, jaką rolę w rozwoju tych badań odegrali poeci i artyści początków XVI w.: Konrad Celtis, Albrecht Dürer i Lucas Cranach starszy.
27 stycznia
Z piasku powstałe. O szkle antycznym na przykładzie zabytków z MNW / Marcin Wagner
Szkło pojawiło się ok. 4500 lat temu. na terenie Mezopotamii. Ta „magiczna” czerwonawa ciecz, powstała z podgrzania krzemionki i popiołu roślinnego lub natronu, po wystudzeniu zmieniała się w ciało stałe, które nie tylko odbijało, ale także załamywało światło. Szkło początkowo wykorzystywano do produkcji małych naczyń kosmetycznych lub przedmiotów naśladujących te z kamieni półszlachetnych, jak lapis lazuli i turkusy. Dopiero w okresie hellenistyczno-rzymskim z masy szklanej wykonywane były różne formy naczyń, których używano nie tylko jako opakowań kosmetycznych, lecz także jako zastawy stołowej czy do transportu. Muzeum Narodowe w Warszawie może pochwalić się bogatą kolekcją naczyń, z których tylko niewielka część jest prezentowana w Galerii Sztuki Starożytnej.
3 lutego
Cranach i Dürer. Artystyczny pojedynek / Joanna Sikorska
Rywalizacja między artystami jest zapewne tak stara jak sama sztuka, a przykład dwóch słynnych malarzy starożytności – Zeuksisa i Parrazjosa – stał się popularnym toposem w epoce nowożytnej. Współzawodnictwo artystów zyskało szczególny wymiar w czasach renesansu, co przejawiało się nie tylko we wzajemnych inspiracjach czy nawiązywaniu do dokonań innych twórców, lecz także w dążeniu, by ich przewyższyć. Jako znakomity przykład takich relacji wskazać można „pojedynek” Lucasa Cranacha starszego i Albrechta Dürera – każdy z nich chętnie odnosił się do sztuki rywala.
10 lutego
O czym mówią średniowieczne rośliny? / Paweł Bień
Przyglądając się dziełom z Galerii Sztuki Średniowiecznej dostrzec możemy liczne wizerunki roślin. Analizując malarskie przykłady, zastanowimy się, co symbolizują dojrzewające pod stopami świętych poziomki, skąd bierze się liść palmowy i o czym informuje nas kwiat konwalii; a znając ten kontekst przejdziemy do analizy cranachowskiej "Madonny pod jodłami".
17 lutego
„Faras. Katedra w piaskach pustyni” / rozmowa o książce
Niepublikowane wcześniej, fenomenalne zdjęcia z wykopalisk, eseje wybitnych naukowców oraz kalendarium wydarzeń – to wszystko znajdziemy w najnowszej książce poświęconej odkryciu polskich archeologów w Faras. Wydawnictwo ukazało się pod redakcją naukową dr hab. Aleksandry Sulikowskiej-Bełczowskiej oraz profesora Stefana Jakobielskiego. W trakcie spotkania opowiedzą oni o swoich odkryciach w trakcie pracy nad książką i roli, jaką odegrało Faras w historii polskiej archeologii.
Rozmowę poprowadzi Katarzyna Kobylecka, dziennikarka Polskiego Radia zajmująca się popularyzacją archeologii.
24 lutego
Malowidła w podróży / prof. Stefan Jakobielski
W jaki sposób przewieziono ponad pięćdziesiąt malowideł z Sudanu do Warszawy? To jedno z pytań, które najczęściej słyszymy od odwiedzających Galerię Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego. W jubileusz 60-lecia odkrycia katedry w Faras o odpowiedź poprosiliśmy profesora Stefana Jakobielskiego, uczestnika słynnej misji wykopaliskowej, a także „kuriera”, który wraz z zabytkami wyruszył w podróż z Sudanu do Warszawy. Podczas wykładu poznamy także dzieje malowideł z faraskiej katedry, te najdawniejsze i te współczesne, bo przecież ta historia jest wciąż żywa. Porozmawiamy o ich twórcach, fundatorach i odkrywcach.
prof. Stefan Jakobielski – epigrafik, egiptolog i nubiolog. Uczestnik misji wykopaliskowej w Faras, wieloletni kierownik badań archeologicznych w Starej Dongoli. Pracownik Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych Polskiej Akademii Nauk.
3 marca
Bogurodzica. Patronka katedry w Faras / dr hab. Aleksandra Sulikowska-Bełczowska
Postacią najczęściej przedstawianą na malowidłach ściennych w faraskiej katedrze jest Matka Boska. Jej kult w Kościele wschodnim należał do kluczowych, wierni wierzyli, że jest ona Opiekunką i Protektorką ludu, zawsze dla niego litościwą. Uczestnicy wykładu będą mogli się zapoznać z wielością i różnorodnością wizerunków poświęconych Marii, a zachowanych w katedrze. Zadamy sobie pytanie o znaczenie tych przedstawień, a także, co mówią na temat religijności Nubijczyków, a wreszcie o szczególnym charakterze miejsca, z którego pochodzą.
dr hab. Aleksandra Sulikowska Bełczowska – kuratorka Zbiorów Sztuki Starożytnej i Wschodniochrześcijańskiej w MNW, zajmuje się malarstwem Kościoła wschodniego, w szczególności ikonografią, pracuje również w Instytucie Historii Sztuki UW.
10 marca
Profesor Kazimierz Michałowski / Ania Knapek
Profesor Michałowski często jest określany jako „polski Indiana Jones”. Z filmowym bohaterem łączą go niewątpliwie liczne przygody, kapelusz i lęk przed wężami. Jednak Profesor, w przeciwieństwie do filmowego bohatera, nie liczył na łut szczęścia. Gruntowna wiedza i dobre przygotowanie były podstawą jego warsztatu archeologicznego. Podczas spotkania wyruszymy tropem Michałowskiego do odległych zakątków świata, jak i do podwarszawskiej Podkowy Leśnej, gdzie mieszkał i gdzie przez wiele lat biło serce polskiej archeologii śródziemnomorskiej.
Ania Knapek – edukatorka, pełnomocniczka Dyrektora ds. dostępności MNW. Fascynatka Faras.
17 marca
Legendarne początki Wiecznego Miasta / Maciej Marciniak
Starożytny Rzym kojarzy nam się głównie z okresem jego największej chwały. Czasami panowania władców takich jak Oktawian August, Neron czy Trajan. Jednak historiami, które najczęściej odnajdziemy w sztuce, są te które wydarzyły się dużo wcześniej. W czasach gdy miasto dopiero się rodziło i rosło w siłę. Będą to wydarzenia z czasów mitycznej przeszłości. Okresu królestwa i Republiki. Historie i postawa bohaterów owych czasów stały się tematami najchętniej obrazowanymi przez artystów różnych epok. Opierając się na dziełach ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie jak i tych ze światowych kolekcji zgłębimy wybrane legendy sięgając do początków historii Wiecznego Miasta.
Maciej Marciniak – adiunkt w Dziale Edukacji MNW. Archeolog zajmujący się historią starożynego Rzymu. Uczestnik wielu misji archeologicznych m.in. w Bułgarii, Czarnogórze, Gruzji i Peru.
24 marca
Palmyra. Perła pustyni w badaniach polskich archeologów / Aleksandra Kubiak-Schneider
Palmyra, starożytne miasto położone na Pustyni Syryjskiej w połowie drogi między rzeką Eufrat na wschodzie i Morzem Śródziemnym na zachodzie jest jednym z flagowych stanowisk polskiej archeologii śródziemnomorskiej. Lata świetności miasta przypadają na okres od I wieku n.e. do połowy III wieku n.e., kiedy to wybudowano wspaniałe i okazałe budowle: świątynie bóstw (Bela, Baalszamina, Nabu, Allat), kolumnady, teatr, etc. Palmyra rozkwitła dzięki drogom handlowym i pośrednictwu w handlu dalekosiężnym, np. z Chinami, Indiami i Cesarstwem Rzymskim. Badania wykopaliskowe zainicjował w 1959 roku prof. Kazimierz Michałowski, kierownik Zbiorów Sztuki Starożytnej Muzeum Narodowego i profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Od tamtej pory badania terenowe trwały nieprzerwanie do 2011 roku kierowane przez Annę Sadurską, również związaną z MNW, a także przez prof. Michała Gawlikowskiego i jako ostatniego kierownika dr hab. Grzegorza Majcherka z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej. Muzeum Narodowe, jako jedno z dwóch w Polsce, może się pochwalić portretem grobowym Palmyrenki, jaki ma w swojej kolekcji.
Aleksandra Kubiak-Schneider - doktor w zakresie epigrafiki aramejskiej i historii religii, uczestniczka wykopalisk polskich w Palmyrze i francuskich w Dura Europos. Napisała książkę o dedykacjach wotywnych w Palmyrze (wydana w 2021 w wydawnictwie Brill), autorka wielu artykułów naukowych o Palmyrze, kurator zbiorów sztuki starożytnej w MNW.
31 marca
Archanioły i szarańcza. Dwadzieścia lat wykopalisk w Banganarti / prof. Bogdan Żurawski
Banganarti (w języku nubijskim „wyspa szarańczy”) było ufortyfikowaną osadą i miejscem pielgrzymkowym w dolinie środkowego Nilu. 10 lutego 2001 roku był najszczęśliwszym dniem pierwszego sezonu badań polskiej misji archeologicznej w tym miejscu – odsłonięto malowidło przestawiające króla nubijskiego w towarzystwie apostołów i Archanioła Rafała. W kolejnych latach w dwóch kościołach pod wezwaniem Archanioła Rafała odkryto na ścianach blisko sto malowideł i ponad tysiąc inskrypcji. W muzeum w Banganarti, obok najlepszych znalezisk, eksponowana jest jeszcze kolekcja latawców, przy pomocy których w pierwszych latach wykopalisk fotografowano wyspę szarańczy.
prof. Bogdan Żurawski – kierownik Zakładu Nubiologii Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN. W Sudanie pracuje od roku 1984. Obecnie kieruje polską misją archeologiczną w Banganarti i Selib. W roku 2004 odznaczony medalem im. prof. Williama Frenda przyznawanego corocznie przez Society of Antiquaries of London „w uznaniu wybitnego wkładu do badań nad archeologią wczesnego Kościoła”.
14 kwietnia
WIELKI CZWARTEK
21 kwietnia
Kanon literatury XIX wieku w projektach Polskiej Szkoły Plakatu / Bożena Pysiewicz
Plakaty do inscenizacji teatralnych i adaptacji filmowych dramatów i powieści są subiektywnym, graficznym komentarzem. Dziady, Kordian, Nie-Boska Komedia, Lalka czy Wesele to utwory, które wielokrotnie interpretowane przez reżyserów oraz grafików stanowią źródło różnorodnych odczytań oraz plastycznych wyzwań.
W projektach wybitnych twórców związanych z Polską Szkołą Plakatu można odnaleźć liczne symbole, znaki i rozwiązania formalne wskazujące na nowe, oryginalne spojrzenie na utwory kanonu literatury polskiej XIX wieku.
Bożena Pysiewicz - historyk sztuki, edukatorka i kustosz w Muzeum Narodowym w Warszawie. Od 2022 roku kuratorka Muzeum Plakatu w Wilanowie, Oddziale MNW.
28 kwietnia
TEGO DNIA WYKŁAD SIĘ NIE ODBĘDZIE
12 maja
Historia bielizny / Zuzanna Żubka-Chmielewska
Podczas wykładu przyjrzymy się jak na przestrzeni czasu ewoluowała i z czego wynikała forma bielizny. Z jednej strony ta część garderoby odgrywa czysto praktyczną rolę ogrzewając ciało i chroniąc wierzchnie warstwy ubrań przed przepoceniem. Równocześnie jednak może być rozpatrywania w kontekście ról społecznie przypisywanym płci, czego przykład stanowić mogą noszone przez kobiety gorsety.
Zuzanna Żubka-Chmielewska - historyk sztuki, kostiumolog i antropolog kulturowy, absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego i studiów doktoranckich w Instytucie Historii PAN. Wykładowca historii sztuki i historii ubioru w Viamoda Szkole Wyższej oraz w Warszawskiej Szkole Reklamy. Zajmuje się społecznym funkcjonowaniem stroju oraz adaptacją wzorców mody w ubiorze codziennym oraz historią mody w kontekście fotografii.
Lalka w modnej sukni. Opowieść o pracy nad miniaturową rekonstrukcją osiemnastowiecznej sukni w stylu francuskim (robe à la française) ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie / Elżbieta Dunin-Wąsowicz
Suknie à la française, modne zwłaszcza w okresie rokoka, aż do czasów rewolucji francuskiej uznawano za ceremonialny strój dworski. W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie przechowywana jest jedwabna suknia ze srebrnymi koronkami, w której generałowa Karwowska primo voto Rostkowska wystąpiła na koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 r. Na wykładzie po raz pierwszy będzie zaprezentowana rekonstrukcja tego zabytku, uszyta w skali 1:2 na lalkę modową, tzw. Pandorę, którą stworzył rzeźbiarz Wojciech Zasadni. Miniaturę sukni wykonał zespół rekonstruktorów pod opieką merytoryczną kustoszy Kolekcji Tkanin MNW. Prace trwały dwa lata (2016–2017); krój, konstrukcję, szycie oraz stelaż wykonała Elżbieta Dunin-Wąsowicz, malarską rekonstrukcję tkaniny – Anna Gnieciecka, rekonstrukcję srebrnych klockowych koronek na dwustu parach klocków – Ewa Szpila, a konserwację fragmentu osiemnastowiecznej koronki zdobiącej fartuszek sukni – Barbara Kowalska.
Elżbieta Dunin-Wąsowicz – absolwentka Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, archeolożka, rekonstruktorka. Autorka licznych rekonstrukcji ubiorów (od czternasto- po dwudziestowieczne), prowadzi wykłady i warsztaty poświęcone temu zagadnieniu oraz historii ubioru. Specjalista ds. rekonstrukcji historycznej w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
14 kwietnia
WIELKI CZWARTEK
21 kwietnia
Kanon literatury XIX wieku w projektach Polskiej Szkoły Plakatu / Bożena Pysiewicz
Plakaty do inscenizacji teatralnych i adaptacji filmowych dramatów i powieści są subiektywnym, graficznym komentarzem. Dziady, Kordian, Nie-Boska Komedia, Lalka czy Wesele to utwory, które wielokrotnie interpretowane przez reżyserów oraz grafików stanowią źródło różnorodnych odczytań oraz plastycznych wyzwań.
W projektach wybitnych twórców związanych z Polską Szkołą Plakatu można odnaleźć liczne symbole, znaki i rozwiązania formalne wskazujące na nowe, oryginalne spojrzenie na utwory kanonu literatury polskiej XIX wieku.
Bożena Pysiewicz - historyk sztuki, edukatorka i kustosz w Muzeum Narodowym w Warszawie. Od 2022 roku kuratorka Muzeum Plakatu w Wilanowie, Oddziale MNW.
28 kwietnia
TEGO DNIA WYKŁAD SIĘ NIE ODBYŁ
12 maja
Historia bielizny / Zuzanna Żubka-Chmielewska
Podczas wykładu przyjrzymy się jak na przestrzeni czasu ewoluowała i z czego wynikała forma bielizny. Z jednej strony ta część garderoby odgrywa czysto praktyczną rolę ogrzewając ciało i chroniąc wierzchnie warstwy ubrań przed przepoceniem. Równocześnie jednak może być rozpatrywania w kontekście ról społecznie przypisywanym płci, czego przykład stanowić mogą noszone przez kobiety gorsety.
Zuzanna Żubka-Chmielewska - historyk sztuki, kostiumolog i antropolog kulturowy, absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego i studiów doktoranckich w Instytucie Historii PAN. Wykładowca historii sztuki i historii ubioru w Viamoda Szkole Wyższej oraz w Warszawskiej Szkole Reklamy. Zajmuje się społecznym funkcjonowaniem stroju oraz adaptacją wzorców mody w ubiorze codziennym oraz historią mody w kontekście fotografii.
Lalka w modnej sukni. Opowieść o pracy nad miniaturową rekonstrukcją osiemnastowiecznej sukni w stylu francuskim (robe à la française) ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie / Elżbieta Dunin-Wąsowicz
Suknie à la française, modne zwłaszcza w okresie rokoka, aż do czasów rewolucji francuskiej uznawano za ceremonialny strój dworski. W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie przechowywana jest jedwabna suknia ze srebrnymi koronkami, w której generałowa Karwowska primo voto Rostkowska wystąpiła na koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 r. Na wykładzie po raz pierwszy będzie zaprezentowana rekonstrukcja tego zabytku, uszyta w skali 1:2 na lalkę modową, tzw. Pandorę, którą stworzył rzeźbiarz Wojciech Zasadni. Miniaturę sukni wykonał zespół rekonstruktorów pod opieką merytoryczną kustoszy Kolekcji Tkanin MNW. Prace trwały dwa lata (2016–2017); krój, konstrukcję, szycie oraz stelaż wykonała Elżbieta Dunin-Wąsowicz, malarską rekonstrukcję tkaniny – Anna Gnieciecka, rekonstrukcję srebrnych klockowych koronek na dwustu parach klocków – Ewa Szpila, a konserwację fragmentu osiemnastowiecznej koronki zdobiącej fartuszek sukni – Barbara Kowalska.
Elżbieta Dunin-Wąsowicz – absolwentka Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, archeolożka, rekonstruktorka. Autorka licznych rekonstrukcji ubiorów (od czternasto- po dwudziestowieczne), prowadzi wykłady i warsztaty poświęcone temu zagadnieniu oraz historii ubioru. Specjalista ds. rekonstrukcji historycznej w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
9 czerwca
Historia sztućców / dr Joanna Paprocka-Gajek
Znane nam powszechnie zestawy sztuców pojawiły się stosunkowo niedawno. Nóż, łyżka czy widelec weszły do użycia w różnych momentach w historii. Przykładowo, ten ostatni w Europie pojawił się dopiero w XI wieku, początkowo nie zyskując jednak popularności. Zmianom podlegała również forma sztućców i tak dopiero w 2 połowie XVII wieku wprowadzono znany nam zaokrąglony kształt noża stołowego. Podczas wykładu przeanalizujemy jak pojawianie się nowych produktów spożywczych, nawyków żywieniowych czy obyczajów wpływała na wyląd zastawy stołowej.
wejściówki dostępne od 7 czerwca
dr Joanna Paprocka-Gajek - Historyk sztuki, autorka rozprawy doktorskiej oraz tekstów poświęconych historii warszawskiego platernictwa w latach 1822-1939. Zainteresowania badawcze koncentruje wokół historii zastawy stołowej, obyczajowości oraz działalności kolekcjonerskiej rodu Potockich z Wilanowa. Redaktorka Naczelna "Studiów Wilanowskich".
30 czerwca Z POWODU CHOROBY PROWADZĄCEJ WYKŁAD ZOSTAŁ ODWOŁANY
7 lipca
Wernisaż wystawy "Witkacy. Sejsmograf epoki przyspieszenia"
14 lipca
Improwizacje Witkacego, czyli nowoczesna forma w nieustannym ruchu / prof. Tomasz Bocheński
Witkacy poddaje własną sztukę nieustannym sprawdzianom. Kieruje się obawą przed formami ostatecznie obumierającymi, to znaczy pozbawionymi organicznej energii. Nieustannie poddaje próbie własną teorię sztuki - teorię Czystej Formy, własną teorię „brudnej formy” - teorię powieści i regulamin Firmy portretowej oraz własne dokonania twórcze. Improwizuje na „standardach" przez siebie stworzonych, by sprawdzić, czy mają jeszcze twórczy potencjał. W rękopisach dramatów, powieści i tekstów filozoficznych, w rysunkach i portretach widać ślady Witkacowskich inwencji, czyli ślady improwizacji. Inwencję pojmuje artysta jako lekarstwo, które jest niezbędne nowoczesnej sztuce, jeśli obronić się ma przed skostnieniem. Skąd sam czerpię energię do twórczych wariacji? Z wizyjnych obrazów i doznań. Wierność wobec wizji zmusza Witkacego do nieustannego twórczego ruchu.
Zobacz nagranie wykładu
Tomasz Bocheński – literaturoznawca, eseista, krytyk literacki i teatralny. Profesor Uniwersytetu Łódzkiego, kierownik Zakładu Literatury Polskiej XX i XXI wieku tej uczelni. Pisze głównie o polskich dysydentach modernizmu: Witkacym, Schulzu, Gombrowiczu, Leśmianie, Mrożku, Myśliwskim. Interesuje się improwizacją w literaturze, humorem jako formą poznania, pisarstwem wolnym od natręctw myślowych i ćwiczeniami duchowymi współczesnych pisarzy. Opublikował m.in. Czarny humor w twórczości Witkacego, Gombrowicza, Schulza. Lata trzydzieste (2005); Witkacy i reszta świata (2010); Tango bez Edka. Eseje o literaturze współczesnej (2018) – nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia; Myśliwski–Bocheński. Rozmowy istotne (2021).
21 lipca
Dlaczego na obrazach Witkacego góry uśmiechają się? O "twarzowości" kompozycji w Czystej Formie / Paweł Polit
Kompozycje olejne i pastelowe Witkacego odpowiadające zasadom teorii Czystej Formy nawiązują najczęściej do konwencji malarstwa pejzażowego. Rozmieszczenie szczegółów w obrębie składających je form, nadających im określone napięcia kierunkowe, kojarzy je z przedstawieniami postaci w otoczeniu natury. W szczegóły te, np. oczy lub usta, wyposażone są niekiedy twory natury, np. masywy górskie, lub rośliny. Czy zabiegi te służą wyłącznie celom konstrukcyjnym? Wykład będzie próbą dostarczenia odpowiedzi na to pytanie posiłkującą się koncepcjami ontologicznymi Witkacego.
Wykład nie był rejestrowany
28 lipca
Historia lalki / Katarzyna Hodurek-Kiek
Lalki stanowią jeden z najpopularniejszych rodzajów dziecięcych zabawek. Ich historia sięga jeszcze starożytności i nie zawsze stanowiły wyłącznie rodzaj przedmiotu służącego zabawie. W Grecji, wychodzące za mąż dziewczęta składały swoje lalki w ofierze Artemidzie. Z kolei w XVII-wiecznych Niderlandach kosztowne lalki i domki dla nich wykonywane były dla dorosłych kobiet. Oprócz funkcjom jakie pełniły w różnych epokach lalki, przyjrzymy się też jak formy ch przedmiotów odzwierciedlały przemiany kobiecej mody, urody i ról społecznych.
Katarzyna Hodurek-Kiek – absolwentka m.in. Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach i Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie; kustosz i kierownik Działu Pracy Naukowej i Wystaw w Muzeum Zabawek i Zabawy w Kielcach.