Sesja naukowa towarzysząca wystawie OLGA BOZNAŃSKA (1865–1940)
Miejsce Boznańskiej w polskiej sztuce określił Wiesław Juszczak w błyskotliwej syntezie Modernizm z 1977 roku. Na przekór wszystkim, którzy pisali, że stylistyczna klasyfikacja malarstwa Boznańskiej jest niemożliwa, Juszczak powiada, iż stosując środki i technikę impresjonistyczną artystka osiąga ostateczny efekt napięcia emocjonalnego i drapieżnej ekspresji. Zauważa, że już w okresie monachijskim Boznańska odnalazła własną „przestrzenną formułę”: jej bezkonturowe postaci na niedookreślonych tłach już to się w nie wtapiają, już to się z nich wyłaniają, co daje poczucie niepokojącego pulsowania. „I od zasugerowania takiej przestrzeni »cerebralnej«, odrealnionej, rozpoczyna się tutaj przenikliwa, bezlitosna nierzadko opowieść o ludzkiej duszy”. Juszczak porównuje wibrujące plamy Boznańskiej do linii Wyspiańskiego: pozwalają one na przekroczenie wolumenu materii, by tym silniej wyrazić psychikę zjawisk i duszę artystki. W specyficznej polskiej recepcji kierunków zachodnich impresjonizm – powiada Juszczak – wiąże się z ekspresjonistycznym gruntem.
Olga Boznańska, która często i chętnie wystawiała z kobietami artystkami, należała do kolejnej generacji profesjonalnych malarek. Wprawdzie sama nie mogła jeszcze odbyć regularnych studiów akademickich, bo choć w Paryżu było to już od wielu lat możliwe, tradycyjne Monachium dopuszczało kobiety jedynie do nauki w prywatnych pracowniach profeso¬rów. Poddana genderowym ograniczeniom Boznańska zdołała jednak wejść na drogę profesjonalnej malarskiej kariery: miała samodzielne pracownie w Krakowie, Monachium, a następnie w Paryżu, regularnie wystawiała w różnych miastach, śledziła recenzje, otrzymywała nagrody, przyjmowała zamówienia, uczyła, była członkinią polskich i międzynarodowych towarzystw artystycznych. Jej decyzja zamieszkania w Paryżu podyktowana była względami artystycznymi. Należała do pokolenia pomiędzy Anną Bilińską, której niezwykła dla jej płci kariera została okupiona pracą w rozpaczliwie ciężkich warunkach i przedwczesną śmiercią, a prawdziwym wysypem młodych, utalentowanych kobiet z Polski, które zasiliły międzynarodowy tygiel École de Paris, takich jak Mela Muter, Tamara Łempicka, Sara Lipska, Alicja Halicka i bar¬dzo wiele innych. Wszystkie wymienione kobiety miały mężów, mistrzów, protektorów i kochanków, którzy już to pomagali, już to przeszkadzali w ich karierach. Co więcej, wiele z nich, choć wykształconych w klasycznych dyscyplinach sztuki, szukało dla siebie nisz w sztukach dekoracyjnych, projektowaniu wnętrz, kostiumów i mody, rękodziele, grafice użytkowej i wszędzie tam, gdzie otwierało się pole niezagospodarowane do końca przez mężczyzn. Boznańska przeciwnie, zdecydowała się być westalką przy ołtarzu sztuki i ani na krok nie zboczyła z obranej drogi malarskiej. Była naraz niezwykle nowoczesna i ogromnie konserwatywna.
Wydaje się, że choć każda wystawa i każde kolejne opracowanie przybliża nas do fenomenu sztuki Olgi Boznańskiej, wciąż jesteśmy na początku drogi. To dobrze, czeka nas wiele interesujących przygód z artystką od dawna należącą do kanonu polskiego malarstwa, a przy tym ciągle nie dość znaną i intrygującą.
Agnieszka Morawińska
Dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie
-----
I część: Muzeum Narodowe w Warszawie / godz. 9.00–16.00
II część: Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki / godz. 17.00–20.00
Muzeum Narodowe w Warszawie / Kino MUZ / Aleje Jerozolimskie 3
8.30–9.00 REJESTRACJA UCZESTNIKÓW
9.00–9.10 POWITANIE GOŚCI I OTWARCIE SESJI
9.10–10.30
Moderator: dr hab. Joanna Sosnowska, Instytut Sztuki PAN
Boznańska 2015
Anna Król, starszy kustosz, kurator, Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie
Elita elit. Olga Boznańska w Towarzystwie Artystów Polskich „Sztuka”
Urszula Kozakowska-Zaucha, kierownik Działu Nowoczesnego Polskiego Malarstwa i Rzeźby MNK
Kolekcjonerstwo paryskie w czasach Boznańskiej
dr hab. Tomasz F. de Rosset, prof. UMK, kierownik Zakładu Muzealnictwa Wydziału Sztuk Pięknych, UAM w Toruniu
Boznańskiej paryska biografia towarzyska
dr Ewa Bobrowska, Terra Foundation for American Art
10.30–10.50 PRZERWA NA KAWĘ
10.50–12.00
Moderator: Urszula Kozakowska-Zaucha, MNK
Dar wyjątkowy dla Towarzystwa Historyczno-Literackiego – kolekcja obrazów Olgi Boznańskiej ze zbiorów Bolesława Biegasa
Xavier Deryng, prof., Université de Rennes 2
Boznańska »Najdroższym Złotem« dla przyjaciół
Renata Higersberger, kustosz, Zbiory Sztuki Polskiej do1914 roku, MNW
Olga Boznańska i Beatrice How – dwie dobre znajome z Paryża
Maria Rostworowska, romanistka, tłumaczka
12.00–12.15 PRZERWA
12.15–13.30
Moderator: Renata Higersberger, MNW
Malarstwo Olgi Boznańskiej i tradycja Rückenfigur
dr Michał Haake, adiunkt, IHS UAM w Poznaniu
Klinika obrazów. Muzealna konserwacja dzieł Olgi Boznańskiej
Janusz Czop, wicedyrektor ds. Konserwacji i Przechowywania Zbiorów MNK
Technika, technologia i chemia zabytku – Boznańska okiem konserwatora i chemika
Anna Lewandowska, konserwator, Pracownia Konserwacji Malarstwa na Płótnie MNW
dr hab. Barbara Wagner, prof. UW, Wydział Chemii
13.30–14.30 PRZERWA NA LUNCH
14.30–16.00 SPOTKANIE PRZY OBRAZACH BOZNAŃSKIEJ W GALERII WYSTAW CZASOWYCH
-----
Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki / Plac Małachowskiego 3 / sala multimedialna, wejście od ul. Burschego
17.00–18.00
Moderator: dr Ewa Bobrowska, Terra Fondation for American Art
Widok pracowni
dr hab. Joanna Sosnowska, prof., Instytut Sztuki PAN
Metamorfozy krakowskich uczennic
dr Piotr Kopszak, kustosz MNW
Pracownia artystki
dr Agnieszka Bagińska, asystent, Zbiory Sztuki Polskiej do 1914 MNW
18.00–18.15 PRZERWA
18.15–19.15
Moderator: dr Agnieszka Bagińska, MNW
Dematerializacja materii. O ubiorach w malarstwie Olgi Boznańskiej
Anna Straszewska, Instytut Sztuki PAN
Paul Nauen, malarz z portretu Olgi Boznańskiej
Eva Klaputh, Państwowa Biblioteka Bawarska w Monachium, Dział Rękopisów
Zamiast spojrzenia. Popiersie starszej kobiety
dr Agnieszka Skalska, Galeria Sztuki Polskiej od XVIII w. do 1945 roku, MNP
19.15–20.00 DYSKUSJA KOŃCOWA z niespodzianką
Sesja naukowa towarzysząca wystawie
OLGA BOZNAŃSKA (1865–1940) w Muzeum Narodowe w Warszawie
15 kwietnia 2015
koordynacja merytoryczna sesji
Renata Higersberger, MNW
dr Agnieszka Bagińska, MNW
organizacja
Agnieszka Gizińska, Koordynator ds. Wystaw MNW
Bartłomiej Podlewski, Dział Marketingu i Pozyskiwania Funduszy MNW